Chruściel

Chruściel
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Płoskinia
Liczba ludności (2010)	456
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chruściel
Położenie na mapie Polski Chruściel
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Chruściel (niem. Tiedmannsdorf) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Płoskinia. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 456 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Chruściel, Piórkowo, Trąbki i Pierławki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marian Rumian.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Równinie Warmińskiej, na zachód od Jeziora Pierzchalskiego i Pasłęki, 15 km na południe od Braniewa i 10 km na zachód od Płoskini; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 506.

Dzieje miejscowości

Początki wsi sięgają 1296 roku, kiedy to biskup Henryk Fleming nadał rycerzowi Rupertowi 100 łanów boru, ten ostatni zaś zobowiązał się do wystawienia dwóch służb zbrojnych, płacenia czynszu oraz płużnego po upływie 10 lat wolnizny. Na tym obszarze powstały dwie szlacheckie wsie czynszowe: Chruściel (60 łanów) i Piórkowo (40 łanów). Pierwsza wzmianka o Chruścielu jako o samodzielnej wsi pochodzi z 1320 roku. W późniejszym czasie biskupi zaczęli stopniowo wykupywać ziemię należącą do wsi i pod koniec XV wieku powróciła ona w całości w ich ręce. Chruściel został niemal całkowicie zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521; pozostało tu jedynie dwóch gospodarzy. W 1527 roku biskup Maurycy Ferber przystąpił do ponownego zasiedlania wsi. Wyznaczył sołtysa oraz przydzielił mu cztery łany ziemi, ale jeszcze sześć lat później obsadzonych było zaledwie osiem spośród 58 łanów. Pod koniec XVI wieku było tu 15 gospodarzy. W 1783 roku była to wieś królewska.

Kościół we wsi istniał już w XV wieku, wybudowany z prywatnej fundacji. Wielokrotnie niszczony i remontowany, został ostatecznie rozebrany. Obecnie istniejącą świątynię wzniesiono w latach 1719-1721. Przy kościele działała prawdopodobnie szkoła parafialna. Szkoła państwowa została założona w połowie XVIII wieku (przed 1778 rokiem). W 1911 roku wzniesiono dla niej nowy budynek z mieszkaniem dla nauczyciela.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 121 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, 158 - w handlu i komunikacji.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych

1783 - 40 gospodarstw

1820 - 207 osób, 46 gospodarstw

1857 - 396 osób

1905 - 609 osób

1933 - 775 osób

1939 - 800 osób, 176 gospodarstw

Edukacja

Szkoła Podstawowa w Chruścielu

Zabytki

• Kościół pw. Trójcy Świętej z pierwszej połowy XVIII wieku
• Cmentarz przykościelny
• Liczne przykłady budownictwa z XIX i pierwszej połowy XX wieku: domy wolnostojące i zagrody typu holenderskiego; zabudowania gospodarcze z tego samego okresu, kilka drewnianych stodół
• Murowana plebania piętrowa z początku XX wieku
• Sześć kapliczek z przełomu XIX i XX wieku
• Budynek poczty, ceglany, z początku XX wieku
• Osiedle kolejowe z początku XX wieku, w północnej części wsi
• Osiedle kolejowe z lat 30. XX wieku, w południowej części wsi, w kierunku na Pierławki

Bibliografia

1. Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
5. Gminna ewidencja zabytków w: Plan rozwoju lokalnego dla gminy Płoskinia [data dostępu: 12.11.2013]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
7. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]