Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piszu
| Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piszu | |
| | |
| Siedziba | Pisz |
| Adres | Plac Ignacego Daszyńskiego 12 a, 12-200 Pisz |
| Wyznanie | protestanckie |
| Kościół | Ewangelicko-Augsburski |
| Diecezja | mazurska |
| Kościół | Kościół Ewangelicko-Augsburski w Piszu |
| http://www.pisz.luteranie.pl | |
Parafia Ewangelicko-Augsburska w Piszu – Ewangelicko-Augsburska parafia, należąca do diecezji mazurskiej. Mieści się przy Placu Ignacego Daszyńskiego 12 a w Piszu.
Historia parafii
W nieprzebytych kniejach Puszczy Piskiej chrześcijaństwo zapanowało w XIIIw., głównie za sprawą podbojów Zakonu Krzyżackiego.
Wkrótce po nadaniu praw bratnych, w roku 1367 zbudowano w Piszu kaplicę zamkową, a przed 1449r. Na jej miejscu stanął kościół pod wezwaniem Św. Jana Chrzciciela, posiadający już stałego duchownego.
Od 1491r. Istniał w Piszu Wikariat, zaopatrywany w ryby przez Wielkiego Mistrza zakonnego Hansa von Tiefena, oraz bractwo duchowe, które w 1513r. Oskarżyło jednego z konturów o zabieranie należnej im rocznie pół tony szczupaków.
Duchowni byli dotowani czterema włókami ziemi, a ilość jaką otrzymywali, wahała się w okolicach Pisza w zależności od parafii od 20 – 40 korców. Za czasów Krzyżackich parafia w Piszu należała do biskupstwa Warmii i dziekanatu w Reszlu.
Zaledwie kilka lat po publicznym wystąpieniu ks. dr Marcina Lutra w Wittenberdze, idee reformatora dotarły na ziemię mazurską. Zaczęto wygłaszać kazania w duchu ewangelickim, organizowano ewangelickie nabożeństwa.
Po sekularyzacji Prus w 1525r. i oficjalnym wprowadzeniu luteranizmu jako religii panującej, kościół w Piszu stał się świątynią ewangelicką, ale jeszcze przez pewien czas grupa katolików mogła z niego korzystać.
Pierwsi duchowni ewangeliccy pojawili się w Piszu ok. 1530r. Dwa lata wcześniej ksiązę Albrecht von Hohenzollern przyłączył parafie Pisza i okolicznych miejscowości do biskupstwa Pomezanii.
Wizytacja parafii piskiej przeprowadzona przez księcia i biskupów w latach 1542 – 43, wykazała poważne braki w życiu duchownych. Pod groźbą więc kar cielesnych i pieniężnych wprowadzono między innymi obowiązek uczestnictwach w nabożeństwach. Poczyniono też starania w celu wzmocnienia kadry duchownych.
W 1547r. Proboszczem w Piszu został profesor Uniwersytetu Jagielońskiego Marcin Glossa, który założył tu polską szkołę. W 1567. parafia piska przeszła pod jurysdykcję konsystorza Pomezanii i superintendenta w Ełku.
Od połowy XVI wieku utworzono w Piszu drugą posadę dla duchownego. W pierwszych wiekach swego istnienia parafia w Piszu musiała pokonywać nie tylko trudności wewnętrzne, lecz także walkę o czystość wiary przeciwstawiając się wpływom anababtyzmu i kalwinizmu, a od połowy XVIIw. Arianizmu.
W Piszu działało wielu wybitnych ewangelików, z których można wymienić miedzi innymi Jana Gretiusa (1598 – 1668), rektora szkoły polskiej, jednego ze współautorów kancjonału mazurskiego.
Pod koniec 1694r. Kościół w Piszu doszczętnie spłonął.
W roku następnym odlano duży dzwon, powstały z trzech mniejszych, stopionych podczas pożaru. W dwa lata po pożarze odbudowano kościół, a w następnych dziesięcioleciach dobudowano dzwonnice (1737 – 1739) i umieszczono na niej zegar (1748).
W początkach XVIIIw. rośnie ranga duchownego w Piszu. Utworzono tu najpierw Urząd Główny, a następnie inspektorat z tytułem superintendenta (1715), na uwagę w tym okresie zasługuje ks. Wilhelm Tyszko (1710 – 1725), autor wydanej w Królewcu w 1719r. Postylli oraz współautor polskiego kancjonału wydanego w Gdańsku w 1738r.
W roku 1751 parafia Pisz została połączona z biskupstwem Samlandii i siedzibą konsystorza w Królewcu.
W XVIIIw. w dni świąteczne i niedzielne odbywało się po kilka nabożeństw ze spowiedzią i Komunią Świętą w języku polskim i niemieckim z wyraźną przewagą języka polskiego. Istotną rolę w nabożeństwach odgrywało kazanie. Nabożeństwa tygodniowe odprawiano w Piszu w poniedziałki i piątki w języku polskim. Nauka katechizmu Marcina Lutra odbywała się w niedzielne przedpołudnie również w języku polskim. Śpiewano wiele pieśni.
W XVII i XVIII wieku większość duchownych, jak i parafian posługiwała się jezykiem polskim.
W wieku XIX dała się wyraźnie zauważyć tendencja władz kościelnych do ograniczenia języka polskiego w nabożeństwach i katechizacji.
W 1810r. Urodził się w Piszu, jako syn kierownika szkoły Gustaw Gizewiusz, późniejszy ksiądz ewangelicki w Ostródzie. Znany obrońca polskości mazur, od imienia którego wzieło swoją nazwę Giżycko.
Natomiast dwaj inni duchowni urzędujący w Piszu, Gotfryd Schulz (1838 – 1867), a zwłaszcza drugi z nich – Paul Hensel (1907 – 1929) działali na polu germanizacji Mazurów.
W 1817 roku wprowadona zostaje tzw. Unia Wschodniopruska z Kościołem ewangelicko – reformowanym, co wiązało się ze zmiana formy nabożeństw.
W 1830 zamknięto kościół w Piszu ze względu na zły stan techniczny i niebezpiecństwo zawalenia. Nabożeństwa przeniesiono czasowo do pobliskiej Turośli.
Budynek kościelny w Piszu rozebrano i 1843r. wzniesiono nowy, zachowując stare wyposażenie wnętrza.
Pod koniec XIXw. W wyniku reorganizacji powstało w okolicy Pisza kilka wiejskich Parafii. W 1895r. Utworzono w parafii piskiej etat trzeciego duchownego zajmowany w latach 1895 – 1911 przez wikariuszy jako kaznodzei pomocniczych.
W roku 1933 kościół został po raz ostatni gruntownie odnowiony przez ewangelików za sumę 33 000 marek, a zaraz po wojnie zajęty przez ludność napływową. Ewangelicy zmuszeni byli odprawiać nabożeństwa w lokalach zastępczych, jak sala ratusza, szkoły nr 1, wreszcie w obecnym budynku plebani przy placu Daszyńskiego 12A.
Tragedia ewakuacji ludności przed nadchodzącym frontem, zawierucha wojenna i równie tragiczne czasy powojenne mocno przetrzebiły ludność ewangelicką w Piszu.
W 1947r. Konsystorz Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Warszawie mianował, w nowo utworzonej Diecezji Mazurskiej pierwszego powojennego duchownego w Piszu na stanowisko administratora.
Z powodu nie sprzyjającego klimatu społeczno – politycznego, a potem także gospodarczego, liczba ludności ewangelickiej w Piszu stale malała. Najwięcej wyjazdów spowodowanych było tak zwaną akcją łączenia rodzin: na przykład w 1973r. Wyjechało z parafiipiskiej do RFN 620 parafian, a w 4 lata później jej proboszcz. Po wojnie w parafii Pisz służyło kolejno pięciu księży.
W roku 1978 duchownym Parafii Ewangelicko – Augsburskiej został ks. Krzysztof Rej, długoletni proboszcz tejże parafii (24 lata), a zarazem doktor teologii. Rozpoczął budowę Domu Spotkań przy parafii w Piszu przy pomocy klubu Rotary z Hamburga.
Po przeniesieniu ks. dra Reja do Kalisza proboszczem na trzy lata został powołany ks. Paweł Szwedo. ks. Szwedo po wygraniu wyborów w Kluczborku (opolszczyzna) opuścił piską parafię.
Od 2007 roku parafia ewangelicka w Piszu została powierzona opiece duszpasterskiej kapelanowi Straży Granicznej, ks. Marcinowi Pysz. Na przełomie 2008/2009 przeprowadzono generalny remont domu parafialnego i kaplicy w Piszu oraz dokończno budowę Domu Spotkań. W ramach remontu wykonano: ocieplenie budynku, podłączenie do grzewczej sieci miejskiej, wymieniono instalacje we wrzętrzu budynku, odbudowano na nowo ściany w budynku oraz zaadaptowano poddasze na cele mieszkania służbowego proboszcza parafii.
07 marca 2009 r. miało miejsce uroczyste otwarcie Środowiskowego Domu Samopomocy Parafii Ewangelicko - Augsburskiej w Piszu. ŚDS mieści się w domu parafialnym.
W lipcu 2009 roku ks. bp Rudolf Bażanowski poświęcił nowy ołtarz, krzyż oraz mównicę w kaplicy ewangelickiej w Piszu. Rok później zamontowano nowe nagłośnienie w kaplicy.
Również w 2009 roku została powołana Stacja Diakonijna w Piszu, która od 2011 roku nosi nazwę Diakonii Piskiej. W ramach Diakonii Piskiej jest realizowanych wiele programów i projektów pomocowych dla osób potrzebujących.
W roku 2010 zaadaptowano ganek na tyłach plebanii na potrzeby parafii.
W 2010 roku powstał miesięcznik "Piski Ewangelik" który wychodzi w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Zawiera ważne informacje parafialne, rozważania oraz różne artykóły i felietony. W tym roku przy piskiej parafii zostało powołane Ewangelickie Stowarzyszenie Betel, które ma na celu pomoc osobom w trudnej sytuacji.
W latach 2010/2011 w parafii ewangelickiej pracował pan Mateusz Chmiel magister teologii ewangelickiej. Prowadził lekcje religii, koordynował Diakonię Piską, redagował miesięcznik "Piski Ewangelik" oraz odprawiał nabożeństwa.
W roku 2011 odbył się pierwszy po wielu latach ślub proboszcza parafii ewangelickiej. Ks. Marcin Pysz poślubił panią Paulinę Serlikowską. Ślub odbyłsię z ewangelickim kościele w Wejsunach.
W listopadzie 2011 roku wybrano nową Radę Parafialnę. W niedzielę 08 stycznia 2012 r. Biskup Diecezji Mazurskiej ks. bp Rudolf Bażanowski dokonał wprowadzenia nowej Rady Parafialnej w Piszu. Kuratorem została pani Ewa Olchowa, która zastąpiła na tym stanowisku pana Bernarda Kapteina.
19.08.2012 r. Wyborcze Zgromadzenie Parafialne w Piszu wybrało proboszcza parafii, został nim dotychczasowy administrator parafii ks. por SG Marcin Pysz. Wprowadzenie proboszcza odbyło się w dniu 07.10.2012 r. podczas uroczystego nabożeństwa w Święto Parafialne. Wprowadzenia dokonał ks. bp Rudolf Bażanowski, asystentami byli: ks. Witold Twardzik z Pasymia oraz ks. Sebastian Kozieł z Cieplic.
Kler parafialny
Duszpasterze:
(ok. 1530) - Bernard
(1531-1532) - Stanisław
(1547-1564) - prof. Marcin Glossa - profesor Uniwersytetu Jagielońskiego, założył szkołę w Piszu
(1614-1624) - Mikołaj Orłowski
(1628-1670) - Jerzy Grzegorzewski (Gregorovius)
(1670-1690) - Wojciech Bagiński (Albrecht Hoffmann)
(1690-1692) - Jan Gregorovius
(1692-1710) - Szymon Hoffmann
(1710-1725) - Wilhelm Tyszka - autor polskiej postylli, współautor kancjonału mazurskiego
(1726-1735) - Jan Fryderyk Borotius Borecki
(1742-1780) - Michał Pisański
(1781-1787) - Tymoteusz Gizewiusz
(1838-1867) - Gotfryd Schulz
(1869-1907) - Gottlieb Heinrich August Rothe - II pastor
(1888-1916) - Frydrich Julius Leopold Skierla
(1907-1916) - Paul Viktor Karl Hensel - II pastor
(1911-1917) - Otto Eichel - III pastor
(1916-1929) - superintendent Paul Viktor Karl Hensel
(1917-1929) - Otto Eichel - II pastor
(1919-1931) - Karl Rosenhan - III pastor
(1929-1945) - superintendent Ernst Link
(1932-1945) - Waldemar Ambrosy - II pastor
(1933-1945) - Albert Droysen - III pastor
(1947-1954) - Bertold Rueckert
(1955-1969) - Otton Hintz
(1970-1971) - Edmund Schmidt
(1971-1977) - Henryk Sikora
(1978-2004) - dr Krzysztof Rej
(2004-2007) - Paweł Szwedo
(od 2007) por Marcin Pysz - Kapelan Ewangelicki Straży Granicznej
Filiały
Filiał w Białej Piskiej
Filiał w Wejsunach
Zobacz też
Bibliografia
http://www.pisz.luteranie.pl, 17.12.2013.
