IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech

IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech
Rodzaj organizacji	organizacja polonijna
Profil działalności	reprezentowanie interesów mniejszości polskiej w zakresie oświaty, gospodarki i kultury
Rok założenia	1923

IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech - organizacja naczelna podlegająca Związkowi Polaków w Niemczech, utworzona po przekształceniu Związku Polaków w Prusach Wschodnich w 1923 roku.

Historia

IV Dzielnica obejmowała obszar Warmii, Mazur i Powiśla, tworzących osobne okręgi. Kierownikiem IV Dzielnicy został ks. Wacław Osiński. Na czele utworzonego sekretariatu stanął Jan Baczewski. W ramach IV Dzielnicy utorzony został samodzielny Okręg Ziemi Malborskiej.Na jego czele stanął Kazimierz Donimirski, natomiast sekretarzem wybrano Franciszka Barcza. Zadania IV Dzielnicy, miały się skupić na realizacji programu Związku Polaków w Niemczech, za pośrednictwem lokalnych organizacji, stowarzyszeń i kół. Najważniejszym punktem działań polskiego ruchu stała się walka o polskie szkolnictwo, pielęgnowanie języka polskiego oraz rozwój aktywności w obszarze młodzieżowych organizacji za pośrednictwem Związku Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich Rolę kierowniczą w działalności oświatowej poszczególnych dzielnic odgrywał Związek Polskich Towarzystw Szkolnych w Niemczech. Prezesem organizacji został jakiś czas później wspomniany już Jan Baczewski. Siedziba IV Dzielnicy Związku Polaków znajdowała się w Olsztynie. W 1925 roku IV Dzielnica miała skupiać okoł 4 tys. członków . Trudno w sposób jednoznaczny ustalić skład społeczny członków Związku Polaków w Niemczech, a tym samym osób skupionych wokół struktur poszczególnych dzielnic. W przypadku IV Dzielnicy na uwagę zasługuje fakt utworzenia Zjednoczenia Mazurskiego. Organizacja ta podporządkowana co prawda Związkowi była w zasadzie pojedynczym przykładem wyodrębnionego stowarzyszenia w ramach Związku Polaków w Niemczech (który niechętnie patrzył na wszelkie próby podtrzymywania i utrwalania odrębności). Motywy utworzenia Zjednoczenia Mazurskiego wiązały się bezpośrednio z kwestią różnic wyznanionych, doświadczeń organizacyjnych oraz znacznej roli poczucia autonomii wśród Mazurów. . W okolicach 1927 roku zaczęto jednak podnosić problem skuteczności i efektywności działań organizacji podporządkowanych Związkowi Polaków w Niemczech. Podkreślano, że członkowie Związku Polaków rekrutowali się z grupy ludności o szczególnie wysokim stopniu świadomości narodowej i wysokiej aktywności społecznej. Jak potwierdzają relacje działaczy polskich w Niemczech z okresu międzywojennego, wokół jedneg członka Związku było przeważnie kilku niezorganizowanych Polaków, rekrutujących się bądź to z rodziny, bądź też z najbliższych sąsiadów, którzy znajdowali się w kręgu wpływów ruchu polskiego. IV Dzielnica znaczące osiągnięcia uzyskała w propagowaniu idei towarzystw młodzieżowych, częściowo kulutralnych. Ze względu na skromne zasoby finansowe nie udało jej się stworzyć alternatywnego wobec ofert niemieckich programu gospodarczego - kas pożyczkowych czy spółdzielni (wyjątek stanowiła Spółdzielnia Handlowo-Rolnicza "Rolnik". Działalność na Mazurach zakończyła się niepowodzeniem, natomiast usilne starania o rozwój sieci szkolnej, nie spełniły pokładanych oczekiwań i nadziei. Znaczenie i możliwości pracy działaczy IV Dzielnicy zaczęły ulegać gwałtownemu ograniczemu po dojściu do władzy Adolfa Hitelera i NSDAP 1939 rok położył ostatecznie kres funkcjonującym od 1923 roku struktorom IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech.

Bibliografia

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
2. Gąsiorowski Andrzej, Młodzież polska Prus Wschodnich 1919-1939, Olsztyn 1989.
3. Koziełło-Poklewski Bohdan, Wrzesiński Wojciech, Szkolnictwo polskie na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1919-1939, Olsztyn 1980.
4. Szostakowska Małgorzata, Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich w latach 1920-1939, Olsztyn 1990.
5. Wrzesiński Wojciech, Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Poznań 1970.
6. Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.