Kukułka plamista

Kukułka plamista
Dactylorhiza maculata
{{{L}}}
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	kukułka
Gatunek	kukułka plamista
storczyk plamisty, stoplamek plamisty

Kukułka plamista ( Dactylorhizamaculata L. Soó ) – gatunek rośliny należący do rodzinystorczykowatych (Orchidaceae)rzędu szpargowców (Asparagales).

Morfologia

Roślina wieloletnia z płaskimi, głęboko palczasto wcinanymi bulwami. Łodyga wysokości 20-60 cm (70 cm ), wypełniona rdzeniem lub pusta w środku, wzniesiona, soczysta, gruba, nierozgałęziona, górą fioletowo nabiegła. Liście w liczbie od 3 do 9 (12), z brunatnymi lub fioletowymi plamami (stąd nazwa), w zarysie lancetowate lub odwrotnie jajowate, tępe lub zaostrzone; dolne rozetowato skupione, obejmujące łodygę; górne przypominające przysadki kwiatowe. Kwitnie od maja do lipca.. Kwiaty zebrane w licznokwiatowy walcowaty kwiatostan typu kłosa, o zmiennej barwie głównie w kolorze różowym/fioletowym, czasami też w białym. Kłos początkowo jest szerokostożkowaty, potem walcowaty. Ma długość 3-5 cm i składa się z 8-25 kwiatów.. Boczne listki okwiatu są podniesione do góry, środkowa klapa warżki jest znacznie węższa od klap bocznych. Warżka ma długość 5-10 mm szerokości 6,5-15 mm, 3 łatkowa z łatkami bocznymi rozpostartymi, posiada wyraźny ciemnoczerwony rysunek. ostroga walcowata, znacznie krótsza od zalążni; zalążnia skręcona, zastępuje szypułkę kwiatową, czerwono nabiegła, prętosłup barwy jasnoróżowej. Owocem jest rozdęta torebka, długości do 15 mm, zawierająca bardzo liczne i bardzo drobne nasiona.

Rozmieszczenie i ekologia

Występuje tylko w Europie , od strefy przyśródziemnomorskiej do arktycznej. Brak go w Norwegii oraz w południowo-wschodniej części Europy. W Polsce dość częsty na całym obszarze. W górach występuje po regiel dolny. Występują one na terenach wilgotnych, podmokłych łąkach, a także w lasach z dużą ilością docierającego światła. Najczęściej występuje na torfowiskach niskich i przejściowych. Najbardziej lubią gleby bogate w wapń.

Storczyk plamisty na terenie Warmii i Mazur odnotowano w Brodnickim Parku Krajobrazowym .

Wartość użytkowa

Gatunek w Polsce pod ścisłą ochroną gatunkową. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Głównym zagrożeniem dla gatunku jest osuszanie torfowisk i podmokłych łąk, zarastanie torfowisk i łąk przez trzcinę, drzewa i krzewy, regulację rzek a także wycinanie lasów łęgowych.

Ciekawostki

Gatunek zróżnicowany na 10 podgatunków. Często krzyżuje się z innymi gatunkami kukułek oraz gółką długoostrogową.

Gatunkiem podobnym do storczyka plamistego jest Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii). Jest rośliną większą, jej warżka jest głębiej 3-łatkowa, ostroga grubsza, rysunek warżki bardziej bogaty, plamki na liściach mniej wybitne
Storczyk plamisty jest roślina owadopylna . Kwiaty zwodnicze – imitują kwiaty roślin owadopylnych, nie oferują jednak owadom nektaru. Nasiona nie zawierają żadnych substancji odżywczych i ich kiełkowanie i dalszy rozwój jest uzależniony od grzybni, której strzępki znajdują się już w nasionach. W symbiozę wchodzą z grzybami glebowymi. okres kiełkowania jest bardzo długi, czasami nawet kilka lat. Grzyby dostarczają storczykom hormonów roślinnych, które niezbędne są przy uruchamianiu procesów fotosyntezy, witamin i prawdopodobnie także za ich pośrednictwem storczyki pobierają wodę i sole mineralne. W zamian grzyb otrzymuje produkty fotosyntezy.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek - Flora Polski. Rośliny chronione (2006)

K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kuku%C5%82ka_plamista
http://jezioro.com.pl/flora/okaz.html?id=940