Kukułka Fuchsa

Kukułka Fuchsa
Dactylorhiza fuchsii
(Druce) Soó
Kukułka Fuchsa Fot. Hans Hillewaert. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	kukułka
Gatunek	kukułka Fuchsa
Synonimy
stoplamek Fuchsa

Kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii (Druce) Soó) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae), rzędu szparagowców (Asparagales).

Morfologia

Kukułka Fuchsa jest rośliną wieloletnią, dorastającą do 30 cm, a w sprzyjających warunkach nawet do 70 cm wysokości. Łodyga prosta, cienka, kanciasta, zielona z szerokimi, osadzonymi skrętoległe, lancetowatymi liśćmi dolnymi, w liczbie od 3-6, pokrytymi plamkami. Górne liście obejmujące łodygę. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Kwiaty średniej wielkości bladoróżowe do ciemnofioletowych z bordowym rysunkiem, zwykle bezwonne, zebrane w gęsty kwiatostan typu kłosa, położony w szczytowej części pędu. Warżka z bardzo zmiennym wzorem w kształcie punktów i linii, łatka środkowa warżki ostra i dłuższa od bocznych.

Boczne płatki silnie odgięte w tył. Znamię słupka pokryte jest lepką, bogatą w glukozę substancją przywabiającą owady. Jedynie robotnice pszczoły miodnej potrafią się dostać do nektaru, zabierając jednocześnie kilka lub nawet kilkanaście pyłkowin. Owocem jest torebka z dużą ilością bardzo drobnych nasion, rozsiewanych przez wiatr.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek występuje w Europie i Azji. W Polsce notowany na terenie całego kraju, uważany jest jednak za roślinę rzadką. Rośnie w żyznych, wilgotnych lasach olszowych, na brzegach wód, na podmokłych łąkach i torfowiskach, czasami na skrajach łąk i w podmokłych zaroślach na granicy z lasem. Lubi gleby wilgotne, żyzne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Jest mrozoodporna, bez okrywy śnieżnej znosi dobrze niskie temperatury.

Na Warmii i Mazurach występuje w rezerwacie Uroczysko Kramnik oraz w Parku Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich.

Wartość użytkowa

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski, o kategorii zagrożenia V (grupa gatunków narażonych na wyginięcie). Największym zagrożeniem dla gatunku są skutki działalności człowieka: osuszanie i melioracja terenów, regulacja rzek oraz niszczenie lasów łęgowych. Zagraża jej także zarastanie torfowisk i łąk.

Ciekawostki

Kukułka Fuchsa - jako jeden z nielicznych gatunków z tego rodzaju - oferuje owadom nektar i tym różni się od pozostałych kukułek (stoplamków).

Często gatunek ten uważany jest za podgatunek kukułki plamistej (D. maculatasubsp. fuchsii); oba gatunki są bardzo podobne. Do niedawna nie były od siebie odróżniane i często ze sobą mylone. Największe różnice między nimi dotyczą budowy kwiatu.

Kukułka Fuchsa tworzy mieszańce z gółką długoostrogową, kukułką bzową, k. krwistą, k. Russowa i k. szerokolistną. Gatunek zróżnicowany na sześć podgatunków: Dactylorhiza fuchsii subsp. carpatica (Batousek&Kreutz) Kreutz - występuje na Słowacji; Dactylorhiza fuchsii subsp. fuchsii - rośnie w całym zasięgu gatunku; Dactylorhiza fuchsii subsp. hebridensis (Wilmott) Soó - występuje na Wyspach Brytyjskich; Dactylorhiza fuchsii subsp. okellyi (Druce) Soó - rośnie na Wyspach Brytyjskich; Dactylorhiza fuchsii subsp. psychrophila (Schltr.) Holub - występuje w zachodniej i północnej Europie oraz północnej Azji; Dactylorhiza fuchsii subsp. sooana (Borsos) Borsos - rośnie w Czechach, na Słowacji i Węgrzech.

Zobacz też

pl.wikipedia.org [15.02.2015]
wigry.win.pl [15.02.2015]

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa Halina, Mirek Zbigniew, Rośliny chronione, Warszawa, Multico Oficyna Wyd., 2006.
Rutkowski Lucjan, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Warszawa, Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006.