Wełnianka delikatna

Wełnianka delikatna
Eriophorum gracile
{{{L}}}
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	Wełnianka
Gatunek	Wełnianka delikatna
Synonimy

Wełnianka delikatna ( Eriophorum gracile Koch.) – gatunek rośliny należący do rodziny ciborowatych (Cyperaceae),rzędu wiechlinowców (Poales).

Morfologia

Wełnianka delikatna jest rośliną wieloletnią, do 60 cm wysokości , tworząca luźne darnie .Tworzy wzniesiona łodygę o trójkątnym przekroju, wyrastającą z podziemnego kłącza. Liście rynienkowate o szerokości od 1 do 2 mm. Liście łodygowe z luźnymi pochwami i krótkim języczkiem. Kwiaty zgrupowane w 3-4 jajowate kwiatostany o długości 10 mm, zebrane na szczycie łodygi w niewielką rozrzutkę. Szypułki kłosów szorstkie, u nasady z liściowatymi podsadkami. Kwiaty wyrastają w kątach przysadek. Okwiat złożony z licznych włosków, tworzących biały wełnisty puch. Kwiaty obupłciowe. Płatki każdego kwiatu przekształcone w wieniec krótkich szczecinek, pomiędzy którymi widoczne są trzy pręciki i słupek. Pręciki produkują duże ilości ziaren pyłku, które z łatwością porywane są przez podmuchy wiatru z nieosłoniętych niczym pylników. Kwiaty są zapylane przez wiatr, dlatego nie są barwne. Nie wabia owadów i nie wytwarzają nektaru. Owocem jest trójgraniasty orzeszek, opadający wraz z pękiem wełnistych włosków z okwiatu.

Rozmieszczenie i ekologia

Wełnianka delikatna występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej (zasięg cyrkumborealny) . W Polsce gatunek rzadki, niegdyś liczba stanowisk wynosiła około 100, obecnie na większości z tych stanowisk gatunek ten już wyginął. Występuje na Pomorzu Zachodnim, na Pojezierzu Mazurskim, gdzie został odnotowany w obszarzeNatura 2000 Ostoja Radomno, w okolicach Augustowa, w Biebrzańskim Parku Narodowym i na Polesiu Lubelskim. Na terenie Karpat Polskich potwierdzone są zaledwie trzy stanowiska. Gatunek rośnie najczęściej na podłożu węglanowym, preferuje torfowiska przejściowe i okrajki torfowisk wysokich. Osobniki zwykle są nieliczne na poszczególnych stanowiskach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Caricion lasiocarpae

Wartość użytkowa

Gatunek objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Został umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii CR (krytycznie zagrożony). Największym zagrożeniem jest niewielka liczebność lokalnych populacji wełnianki delikatnej oraz niszczenie naturalnych siedlisk (osuszanie okrajków torfowisk wysokich).

Ciekawostki

Wełnianka delikatna należy do rodziny ciborowatych , zwanych dawniej także turzycowatymi. Nie jest trawą, od których różnią się przede wszystkim trójkątną pełną, łodygą, która u traw jest pusta.
Puchu z wełnianek używano dawniej do wypełniania poduszek oraz podjęto próby wyrabiania nici, które niestety okazale się bardzo nietrwałe ze względu na kruche i łamliwe włoski. Dziś rośliny te wykorzystywane są niekiedy na suche bukiety.
W Polsce rosną jeszcze trzy gatunki należące do tego rodzaju: wełnianka wąskolistna , wełnianka szerokolistna, wełnianka pochwowata
Wszystkie gatunki wełnianek związane są z terenami otwartymi. Do swego rozwoju wymagają dużej ilości światła. Na mokrych, bagiennych łąkach wełnianki występują często w dużej liczbie. Takie zabagnione łąki na torfowiskach niskich oraz na wilgotnych górskich młakach z licznymi wełniankami określa się często jako„bielawy”.

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z.: Rośliny chronione. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2006M. Henneberg, E. Skrzydlewska. Zatrucia roślinami wyższymiigrzybami. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1984.
K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/We%C5%82nianka_delikatna
http://www.iop.krakow.pl/CBiORG/rosliny-gorskie/welnianaka-delikatna

Dz. U. z 2014 r. Nr 0, poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
http://magazyn.salamandra.org.pl/m06a01.html

http://magazyn.salamandra.org.pl/m06a01.html Wełnianka pospolita ()a ja pisze o delikatnej Fot. Piotr Skórnicki, I nagroda w FOTO-EKO 1996

Wełnianka wąskolistna. Biały puch na szczytach łodyg to nie kwiaty, lecz owoce. Fot. Andrzej Kepel Po zapyleniu roślina zaczyna wytwarzać owoce. Są to niewielkie (około 1 - 2 mm długości) orzeszki, z których każdy zawiera tylko jedno nasienie. Małe szczecinki, w które przekształcone były płatki kwiatów, zaczynają teraz rosnąć i wyrastają w długie na 1 - 2 cm włoski. Ich komórki - po dojrzeniu - wypełnione są powietrzem. Nadaje im to charakterystyczną, białą barwę. Powierzchnia włosków ma bardzo ładny, jedwabisty połysk. Włoski te to przystosowanie do rozsiewania owoców. Rolę odpowiedzialnego za to czynnika przejmuje znów… wiatr. Pod koniec lata puchate owocki wełnianek odrywane są przezeń od roślin, na których wyrosły, i unoszone w dal na dłuższą lub krótszą wędrówkę.

Torfowiska z wełniankami to często spotykany element krajobrazu polan górskich Fot. Andrzej Kepel W Polsce rosną cztery gatunki należące do tego rodzaju. Wełniankę wąskolistną (Eriophorumangustifolium) oraz wełniankę szerokolistną (Eriophorumlatifolium) znaleźć możemy w szuwarach turzycowych na torfowiskach niskich. Różnią się od siebie szerokością liści. U pierwszej z nich mają one szerokość nie przekraczającą 4 mm, u drugiej zaś są szersze. Oba gatunki mają po kilka kłosów na szczycie łodygi. Na mszystych torfowiskach wysokich napotkać możemy wełniankę pochwowatą (Eriophorumvaginatum), która w odróżnieniu od poprzednich gatunków ma tylko jeden kłos na szczycie łodygi. Oprócz nich, w Polsce występuje jeszcze rzadka wełnianka delikatna (Eriophorumgracile). Wszystkie gatunki wełnianek związane są z terenami otwartymi. Do swego rozwoju wymagają dużej ilości światła, nie napotkamy ich więc w lasach i zaroślach. Na mokrych, bagiennych łąkach wełnianki występują często w dużej liczbie. W trakcie ich owocowania, biały puch owoców nadaje takim miejscom wygląd widocznej z daleka białej plamy. Być może właśnie stąd wzięła się tradycyjna nazwa „bielawy”, jaką określa się takie zabagnione łąki na torfowiskach niskich oraz na wilgotnych górskich młakach. Na łąkach takich, poza wełniankami, występują przede wszystkim turzyce, a więc najbliżsi kuzyni wełnianek. Trawy natomiast odgrywają w nich mniejszą rolę. Jeżeli w trakcie letnich wypraw zobaczycie na łące lub torfowisku białe owocostany wełnianki, zwróćcie uwagę także na jej otoczenie. Miejsca, które są „wybierane” przez te rośliny, to na ogół środowiska mało zmienione przez człowieka. Z całą pewnością w sąsiedztwie wełnianki napotkacie również inne interesujące gatunki roślin i zwierząt, których nie uda się już odnaleźć w miejscach bardziej przekształconych przez ludzką gospodarkę. Magdalena Szczepanik-Janyszek