Klasztor misjonarzy werbistów w Pieniężnie
Klasztor misjonarzy werbistów w Pieniężnie – klasztor werbistów, datowany na 1921-1931 r., powiat braniewski, gmina Pieniężno.
Kaplica klasztorna misjonarzy werbistów w Pieniężnie. © Stanisław Kuprjaniuk
Położenie
Klasztor misjonarzy werbistów w Pieniężnie znajduje się poza zwartą zabudową miasta, na koloni w kierunki wsi Kajmity.
Opis
Werbiści są zgromadzeniem powstałym w 1875 r. w Holandii. Założycielem zakonu jest św. Arnold Janssen. W 1907 r. podjął on starania o placówkę werbistowską na Warmii. Kuria we Fromborku wystąpiła w 1914 r. z ofertą odstąpienia werbistom letniego pałacu biskupiego w Smolajnach. Transakcja nie doszła jednak do skutku. W 1916 r. brat Zygmunt, kolporter czasopism werbistowskich, znalazł kilka ofert lokalizacji przyszłego domu misyjnego na Warmii. Za najlepszą uznano posiadłość bezdzietnego małżeństwa Krugerów w miasteczku Mehlsack, obecnie Pieniężno. Wkrótce zaczęto budować klasztor.
Dom dzisiejszy budowano 10 lat w czterech etapach: w 1921 r. skrzydło południowe, w latach 1924-25 skrzydło wschodnie z narożnikami skrzydła południowego oraz północnego, w latach 1927-28 skrzydło północne, zaś w 1930-31 kaplicę klasztorną z przylegającymi częściami skrzydła południowego i północnego. Na patrona domu wybrano św. Wojciecha, którego figura góruje nad domową furtą. Dom służy dwóm celom, niesieniu pomocy duchowieństwu diecezjalnemu oraz kształceniu młodych ludzi wyznania katolickiego na misjonarzy.
W czasie II wojny światowej w klasztorze funkcjonowało hitlerowskie seminarium nauczycielskie. Po wojnie dom przejęli polscy werbiści. Zabudowania były bardzo zniszczone i wymagały remontu, który przeprowadzono etapami.
Do 1948 r. było tu nadal niższe seminarium duchowne. Decyzją przełożonych Polskiej Prowincji Zgromadzenia Słowa Bożego postanowiono, że od jesieni 1948 r. Dom św. Wojciecha będzie Wyższym Seminarium Duchownym Werbistów w Polsce. Przez ponad 50 lat seminarium werbistowskie w Pieniężnie dało Kościołowi ponad 600 misjonarzy (kapłanów i braci zakonnych), którzy pracowali i pracują w 60 krajach świata. Kilku z spośród nich zostało biskupami w Rosji, Papui Nowej Gwinei, Boliwii na Węgrzech i Ukrainie.
Na terenie seminarium znajduje się Muzeum Misyjno-Etnograficzne. Działa ono od 1965 r. Zbiory muzeum w Pieniężnie (ponad 6 000 eksponatów) przedstawiają obiekty związane z kulturą, religiami oraz chrześcijaństwem krajów, w których pracują misjonarze werbiści. Na niewielkiej powierzchni podpiwniczenia budynku prezentowany jest dorobek duchowy i materialny mieszkańców Chin, Filipin, Indii, Indonezji, Japonii, Papui Nowej Gwinei oraz krajów Afryki i Ameryki Łacińskiej. Jest to najbogatsza i najlepiej opracowana kościelna kolekcja misyjno-etnograficzna w Polsce.
Przy Domu Misyjnym św. Wojciecha w Pieniężnie są dwa miejsca, które przywołują zmarłych misjonarzy. Pierwsze z nich to niewielka kapliczka z lat 50. XX w., niegdyś poświęcona Matce Bożej Bolesnej, dziś – symboliczne mauzoleum wszystkich zmarłych werbistów. Budowla jest położona niecałe 100 m od budynku Misyjnego Seminarium Duchownego księży werbistów, przy ścieżce w rogu parku. Jego wystrój wnętrza pochodzi z początku lat 80. XX w. Na środku stoi nieduży kamienny ołtarz ozdobiony kwiatami, a w ścianie na wprost wejścia umieszczona w 1979 r. figura Chrystusa Zmartwychwstałego z otwartymi ramionami. Wszystkie ściany pokryte są epitafiami. Są to kawałki szarego marmuru, najczęściej prostokątne, choć zdarzają się też inne kształty, na których wygrawerowano imiona i nazwiska oraz daty urodzenia i śmierci 266 misjonarzy, członków Zgromadzenia Słowa Bożego, którzy "umarli w przynależności do Polskiej Prowincji, [...], którzy wyszli z Polskiej Prowincji oraz przyznających się do polskości".
W pewnym oddaleniu od mauzoleum w parku znajduje się drugie miejsce poświęcone zmarłym werbistom. Jest to cmentarz seminaryjny, na którym spoczywają misjonarze związani z Domem Misyjnym św. Wojciecha. Groby są podobne jeden do drugiego: niska, prostokątna rama z lastryko, wewnątrz ziemia i ozdobny krzew bukszpanu. Na krawędzi krótszego boku wznosi się czarny krzyż, a między jego ramionami widnieje tabliczka z imieniem zmarłego, datą jego urodzin i śmierci, pierwszych ślubów w przypadku braci misyjnych i kleryków, bądź święceń kapłańskich, gdy w grobie spoczywa kapłan.
Bibliografia
Bałdowski Jan, Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. Przewodnik, Warszawa 1997.
"Ocalić od zapomnienia". Przewodnik po ziemi pieniężnieńskiej, Pieniężno 2004.
Warmia i Mazury. Przewodnik, Olsztyn 1993.
