Zielenica
| Zielenica | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Górowo Iławeckie |
| Liczba ludności (2010) | 178 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Zielenica | |
| Położenie na mapie Polski  Zielenica | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Zielenica (niem. Grünwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 178 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Zielenica i Gruszyny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jolanta Widlak[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 23 km na zachód od Bartoszyc i 5,5 km na południowy wschód od Górowa Iławeckiego. Przebiega przez nią droga wojewódzka nr 511.
Wieś zachowała dawny układ owalnicy.
Dzieje miejscowości
Zielenica powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Po raz pierwszy wzmiankowana jest w źródłach z 1414 roku jako wieś czynszowa na prawie chełmińskim o powierzchni 60 łanów. W czasie kolejnych wojen polsko-krzyżackich w XV wieku wieś była kilkakrotnie niszczona. Po wojnie trzynastoletniej 1454–1466 zakon oddał ją w zastaw za długi dowódcy wojsk zaciężnych Mikołajowie Taubenheimowi. W następnym stuleciu wieś zakupili von der Groebenowie, a w XVIII wieku, aż do reform uwłaszczeniowych, była to wieś królewska. Do 1945 roku Zielenica wchodziła w skład parafii ewangelickiej w Górowie Iławeckim.
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 74 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była Maria Bogusz. W następnych latach do rozwoju placówki przyczyniła się kierowniczka Anna Patorska. Szkołę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej.
Po wojnie pierwsi osadnicy przybyli do Zielenicy już jesienią 1945 roku. Wieś stała się wówczas siedzibą sołectwa. Według spisu powszechnego z 1983 roku Zielenica składała się z 49 budynków mieszkalnych i miała 59 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 630 ha. We wsi znajdował się wówczas punkt biblioteczny oraz prywatny zakład ślusarsko-kowalski.
Liczba mieszkańców w wieku XIX i XX kształtowała się następująco:
- 1857 – 151 osób
- 1933 – 429 osób
- 1939 – 406 osób
- 1983 – 231 osób
Niemiecka zbrodnia wojenna w 1945 r.
W czasie działań wojennych 25 lutego 1945 r. dokonano w tej wsi zbrodni wojennej. Batalion niemieckiej piechoty z 37 czołgami i działami pancernymi wyruszając z kierunku Ględ zaatakował tę miejscowość. W dwóch budynkach oznaczonych białymi flagami z czerwonym krzyżem radziecki batalion medyczny 88 Dywizji Piechoty w prowizorycznym szpitalu przygotowywał przywożonych z frontu w okolicach Górowa rannych do odesłania ich do szpitali polowych. Do budynków tych wbrew prawu wojennemu Niemcy otworzyli huraganowy ogień z czołgów i dział pancernych. Gdy pozostali jeszcze przy życiu ranni przeszli lub zostali przeniesieni do piwnic, Niemcy w jednej z nich wymordowali ich wrzucanymi granatami. W drugiej ranni i personel zabarykadowali się i nie można było użyć granatów, wprowadzono przez okienko piwnicy przedłużoną rurą i spaliny z silnika czołgu i wytruto ich. Przeżył tylko jeden kierowca sanitarki, któremu udało się ukryć w innym budynku. Autor opisujący to wydarzenie dodaje, że zginęło tam ponad 200 różnych osób (w tym również ranni jeńcy niemieccy) i kilka osób personelu medycznego (3 lekarzy, dowódca batalionu, pielęgniarki, sanitariuszki). Dodaje też, że kilka dni później Niemcy uciekając pozostawili w Górowie duży oficerski szpital.[2]
Zabytki
- dawny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku
Cmentarz położony jest około 1 km od wsi, na wzgórzu; nagrobki są zdewastowane, a powierzchnię cmentarza zajmuje rozrośnięty dziko drzewostan
- kapliczka (przed domem nr 11)
- budynek dawnej szkoły, obecnie dom mieszkalny (nr 4)
- przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)
Przypisy
- ↑ gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]
- ↑ Informację nadesłał Apolinary Zapisek. Relacja oparta jest na 2 źródłach: 1) Na początku lat siedemdziesiątych XX wieku w Urzędzie Powiatowym w Lidzbarku Warmińskim (ówczesny odpowiednik starostwa) przyjmowany był profesor z Moskwy, który był uczestnikiem walk w tych okolicach i opowiadał o tym. Na cmentarzu żołnierzy radzieckich w Braniewie odnalazł grób swojego przyjaciela. 2) W "Wojskowym Przeglądzie Historycznym " Nr 2-3 z 1983 w artykule " Walki 31 Armii .." - na s. 172 autor gen. mjr N.K. Głazunow (był wówczas w randze kapitana) - dowódca batalionu w tej Armii przedstawia wyżej opisany fakt.
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, Górowo Iławeckie 2008 gorowoil-ug.bip-wm.pl [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
