Faryny

Faryny
Drewniana kaplica w Farynach z lat 20. XX w. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Rozogi
Liczba ludności (2010)	360
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-114
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Faryny
Położenie na mapie Polski Faryny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Szkoła Podstawowa w Farynach.
Fot. Mieczysław Kalski

Faryny (niem. Farienen) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Rozogi. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego. W 2010 roku wieś liczyła 360 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Helena Dąbkowska.

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na skraju Puszczy Piskiej, 6 km na północ od Rozóg, w pobliżu drogi nr 602 w kierunku Spychowa i dalej Mrągowa.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1662 roku jako osada szkatułowa na 60 łanach lasu. Pierwszymi sołtysami zostali dwaj osadnicy, którzy przybyli ze Starych Kiełbonek. W XVIII i XIX wieku była to jedna z największych wsi w okolicy Rozóg; działała tu karczma.

W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Faryny jako miejscowość posiadającą szkołę.

W czasie powstania styczniowego mieszkańcy Faryn zajmowali się przemytem broni do Królestwa Polskiego. Odbywało się to pod kierunkiem bazy przerzutowej znajdującej się w Rozogach.

W plebiscycie 11 lipca 1920 roku zagłosowało 703 mieszkańców Faryn; wszystkie głosy oddano za pozostaniem w Prusach Wschodnich. W latach 20. XX wieku wybudowano tu murowaną szkołę.

Po II wojnie światowej rozpoczął się napływ nowych osadników, a zarazem wyjazdy dawnych mieszkańców – w latach 1952–1977 ogółem wyjechało do Niemiec (wschodnich i zachodnich) 99 osób.

Wieś zachowała charakter ulicówki położonej po obu stronach brukowanej drogi. Jest to jedna z ostatnich mazurskich wsi, która w dobrym stanie zachowała liczną zabudowę drewnianą i układ przestrzenny.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

• 1782 r. – 51 gospodarstw

• 1818 r. – 374 osoby, 72 gospodarstwa

• 1858 r. – 686 osób, 80 gospodarstw

• 1939 r. – 857 osób

Szkolnictwo

• we wsi istnieje szkoła podstawowa

Kultura

• we wsi działa klub seniora

Zabytki

• 20 drewnianych chałup chłopskich z drugiej połowy XIX i początku XX wieku, a także zagroda z tego okresu (zaadaptowana na pensjonat)
• drewniana kaplica z lat 20. XX wieku
• piętrowy budynek szkoły z lat 20. XX wieku, z czerwonej cegły, kamienne fundamenty
• dawny cmentarz ewangelicki z końca XIX wieku; na nim kwatera wojenna z okresu I wojny światowej

Bibliografia

1. Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
   
2. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1, Olsztyn 2011.
   
3. Kudrzycki Zbigniew, Rozogi – wieś mazurska a Kurpie, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 10, 1996, s. 129-141.
   
4. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów gminy Rozogi, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 21-29.
   
5. Kudrzycki Zbigniew, Z dziejów parafii ewangelickiej w Rozogach, Rocznik Mazurski, t. 12, 2008, ss. 3-35.
   
6. Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
   
7. Nowotka Marek, Z przeszłości Rozóg i okolic, Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, t. 6, 1992, ss. 169-175.
   
8. Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
   
9. Bank Danych Lokalnych GUS [25.08.2013]
   
10. Deutsche Verwaltungsgeschichte [25.08.2013]
    
11. Strona Gminy Rozogi [25.08.2013]
    
12. Wojewódzka Ewidencja zabytków [25.08.2013]
    
13. Wikipedia [07.07.2014]

Przypisy

<references>