Zelki

Zelki
Kościół Matki Bożej Gietrzwałdzkiej w Zelkach Źródło: http://www.starejuchy.pl/parafia/innepar/zelki.html, dostęp 26 października 2013
Rodzaj miejscowości	Wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	Warmińsko-Mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Wydminy
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	11-510
Tablice rejestracyjne	NGI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zelki
Położenie na mapie Polski Zelki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zelki (niem. Neuhoff) – wieś sołecka położona w Polsce, w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy. Zelki kiedyś stanowiły odrębną, wydzieloną jednostkę administracyjną. Dziedziczny urząd został włączony do powiatu giżyckiego w 1818 roku. Wieś w latach 1975-1998 przynależała administracyjnie do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

W powiecie giżyckim, występują gleby bielicowe, powstałe z gliny zwałowej. Są to przeważnie gleby lekkie i średnie. Zajmują znaczne obszary, głównie we wschodniej i północnej części powiatu. Rzadziej można spotkać na tych terenach gleby bielicowe ciężkie, powstałe z gliny zwałowej lub iłu. Obszary tych gleb występują w okolicach Szczepanek. Gleby bielicowe lekkie, średnie i ciężkie zaliczane są najczęściej do III-IV, a czasem do II klasy użytkowej.

Dzieje miejscowości

Wieś pojawia się w dokumentach w 1513 roku. W połowie XVI wieku została nadana Wolfowi zu Heydeckowi. Zelki były w posiadaniu tego rodu do 1746 roku. W późniejszym czasie, w Zelkach gospodarowali przedstawiciele polskiej szlachty - Drygalscy i Tybowie.

W 1827 roku wśród parafian było 696 Polaków i 290 Niemców. W 1868 roku wśród 1431 parafian 949 to Polacy, jednakże w 1897 roku na 1620 parafian 700 było polskiego pochodzenia. W 1912 roku na 1438 parafian 120 stanowili Mazurzy. Dane w sposób tendencyjny obrazowały proces zanikania elementu polskiego na Mazurach. Władze kościelne wymagały od pastora dobrej znajomości języka „mazurskiego”. Szkołę w Zelkach założono razem z parafią w połowie XVI wieku, a zreorganizowano po 1737 roku.

Ludzie związani z miejscowością

Wolf zu Heydeck
Karol Schink

Zabytki

Kościół w stylu neogotyckim, pochodzący z 1844 roku. Wzniesiony według projektu znanego architekta Karola Fryderyka Schinka, został przebudowany w latach 1932–1934. Kościół całkowicie został przebudowany w XX wieku. Posiada dzwon z 1691 roku. Ołtarz jest połączony z amboną. Jest to skromny wiejski kościół ewangelicki.

Gospodarka

Zelki składały się z dwóch majątków ziemskich. Jeden – Neuhoff liczył 304 ha, posiadał tartak, gorzelnie oraz zakład mleczarski, drugi – Berghoff o powierzchni 378 ha, miał tylko gorzelnię.

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Gietrzwałdzkiej.

Bibliografia

Zelki, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, Giżycko, z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1996.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.