Kowalewo

Kowalewo
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Biała Piska
Liczba ludności (2010)	197
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-230
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kowalewo
Położenie na mapie Polski Kowalewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kowalewo (niem. Kowalewen,od 1938 r. Richtwalde) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Biała Piska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 197 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jerzy Brzóska.

Położenie

Wieś położona jest na terenie Pojezierza Ełckiego wchodzącego w skład Krainy Wielkich Jezior Mazurskich. Miejscowość leży u źródeł rzeki Wincenty, lewego dopływu Pisy, 7,5 km na południe od Białej Piskiej, w pobliżu granicy z powiatem kolneńskim w województwie podlaskim.

Dzieje miejscowości

Osada wzmiankowana była po raz pierwszy w 1424 roku, gdy 60-łanową dąbrowę przy Wincencie otrzymali po połowie niejacy Januszko i Pieraszko (Jenuschke i Petreschke). Przywilej lokacyjny został wydany w 1428 roku już na nowego właściciela – 30 łanów na prawie chełmińskim otrzymał Paszko Przyborowski (prawdopodobnie ten sam, który posiadał również Kaliszki i Mikosze). Były to dobra służebne. W XV i XVI wieku wieś nazywana była Kowalefsken. W październiku 1710 roku do wsi dotarła wielka epidemia dżumy; w jej wyniku zmarło sześć osób. Kowalewo należało do parafii ewangelickiej w Piszu.

Szkoła w Kowalewie powstała w 1737 roku. W 1935 roku dwóch nauczycieli zajmowało się kształceniem 98 dzieci.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1864 r. – 211 osób

• 1867 r. – 229 osób

• 1939 r. – 265 osób

Zabytki

• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na północ od wsi
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, przy drodze do Milewa
• dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, dawne Brzóski Wielkie
• budynek szkoły z początku XX wieku, murowany
• dawna karczma (nr 15) z początku XX wieku, murowana
• dwa murowane domy z początku XX wieku (nr 5 i 8)

Turystyka

• szlak rowerowy o łącznej długości 22,7 km, przebieg trasy: Biała Piska – Bełcząc – Kowalewo – Mikuty – Kumielsk – Szkody

Bibliografia

1. Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
2. Białuński Grzegorz, Przyczynek do przebiegu zarazy dżumy w starostwie piskim w latach 1709–1711, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 51–57.
3. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19–20, 2010–2011, ss. 83–157.
4. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
5. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
6. Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, ss. 73–90.
7. Bank Danych Lokalnych GUS [29.09.2013]
8. Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.09.2013]
9. Strona Urzędu Gminy Biała Piska [29.09.2013]
10. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.09.2013]