Skomand (Skumand) (Młodszy)
Skomand (Skumand) był jednym z wodzów pruskiego plemienia Sudowów (Jaćwięgów). Skomand (zwany przez historyków Młodszym) niewątpliwie kontynuował chwalebną tradycję wojowniczą rodu - w szczególności przodka o tym samym imieniu - Skomand zwany Starszym. Skomand (Młodszy) pojawia się na kartach historii po raz pierwszy w Kronice ziemi pruskiej, w opisie wyprawy wojenne (łupieskiej) do ziemi chełmińskiej, datowanej na około 1270–1271 r. Podczas tej wyprawy wojska zostały podzielone na dwa oddziały i zostały skierowane w rejon Chełmna i Torunia. Po dokonaniu grabieży oddziały połączyły się w okolicach Bierzgłowa, gdzie grabiących Sudowów próbowała zaskoczyć krzyżacka załoga zamku. Krzyżacy jednak ponieśli klęskę.
Kolejną wyprawę do ziemi chełmińskiej podjął Skomand w 1272 lub 1273 r. próbując zdobyć Chełmżę przy pomocy swoich szpiegów wśród obrońców – polskiego rycerza Niwerika i jego syna. Obrońcy jednak zorientowali się w intencjach Niwerika i powiesili go wraz synem i sługą u bram miasta. Widząc to Skomand odstąpił od oblężenia.
Po śmierci (1272) wodza Bartów Diwana, plemię to poddało się i zaprzestało walk z Zakonem krzyżackim. W odpowiedzi na takie zachowanie Bartów, Sudowowie zorganizowali dwie odwetowe wyprawy na ich ziemie. Wprawdzie kroniki nie wspominają nic o udziale w nich Skomanda, można jednak domniemywać, że brał w nich udział. Pierwsza z wypraw miała miejsce w 1273 r. podczas której Sudowowie zdobyli Bartoszyce. Druga odbyła się w 1274 r. przy współudziale Nadrowów i Skalowów, a skierowała się na Bezledy. Tym razem atakujący przegrali.
Ostatnią swoją wyprawę na krzyżackie tereny (ziemia chełmińska) przeprowadził Skomand z wielkim rozmachem, angażując do niej nawet Litwinów. Najeźdźcy wtargnęli do ziemi chełmińskie 21 października 1277 r. Szlak wyprawy wiódł przez gród rycerski w Płowężu nad rzeką Osą, zamki w Radzyniu i Lipienku, gród w Wielądzu, gródek rycerski w Turznicach, gród rycerski w Plemiętach, miasta Grudziądz, Kwidzyn, Zantyr, Dzierzgoń. Poza Plemiętami wojska Skomanda nie zdobyły, żadnego z wymienionych miejsc. Dokonały jednak ogromnych zniszczeń i zdobyły wielkie łupy.
Od 1281 r. to Skomand musiał stawiać odpór ciągłym najazdom krzyżackim na swe ziemie. Podczas takiego najazdu do niewoli Skomanda dostał się rycerz krzyżacki Ludwik von Liebenzell. Skomand zaprzyjaźnił się z rycerzem Ludwikiem, zabierał go na wspólne pijatyki z innymi możnymi. Wiele również wskazuje na to, że potajemnie (przed resztą możnych sudowskich) pomógł owemu rycerzowi zbiec z własnej niewoli.
Po licznych najazdach krzyżackich Skomand wraz z całą swoją najbliższą rodziną, dalszymi rodowcami, przyjaciółmi i służbą udał się na emigrację na Ruś – prawdopodobnie w 1282 lub 1283 r. Jednak na początku 1284 r. wrócił w swoje rodzinne strony, do ziemi Krasima i po kolejnych najazdach krzyżackich przyjął chrześcijaństwo poddając się całkowicie władztwu Zakonu Krzyżackiego. Jednocześnie przesiedlono go wraz z rodem i dobytkiem, gdzie 18 kwietnia 1285 r. otrzymał nadanie ziemskie w okolicy Górowa Iławeckiego.
W służbie Zakonu brał udział w wyprawie na Grodno w 1284 r., w której odegrał niepoślednią rolę jako przewodnik i jako dowódca oddziału krzyżackiego liczącego 1800 ludzi. Był też członkiem załogi w Bałdze. Tam też zmarł w 1285 r. Pozostawił po sobie troje męskich potomków o imionach Rukals, Gedet, Galm.
Bibliografia
Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Grzegorz Białuński, Studia z dziejów rycerskich i szlacheckich rodów pruskich (XIII–XVI wiek), Olsztyn 2012.
