Pupki

Pupki
Pupki. Tradycyjna kapliczka warmińska. Fot. Jacek Jaworski. Źródło: www.ciekawemazury.pl
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Jonkowo
Liczba ludności (2010)	149
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pupki
Położenie na mapie Polski Pupki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Pupki (niem. Pupkeim, od 1938 r. Tolnicken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 149 mieszkańców.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Olszyńskim, 4 km na północny zachód od Jonkowa i 9 km na północny zachód od Olsztyna.

W lesie koło Pupek znajduje się pomnik przyrody – głaz narzutowy.

Dzieje miejscowości

We wczesnym średniowieczu znajdowała się tu osada pruska, która położona była nad nieistniejącym już jeziorem. W 1357 roku kapituła warmińska nadała tu 40 łanów ziemi Prusowi Tolnekenowi, otrzymał on jednocześnie pozwolenie na budowę karczmy. Wieś opustoszała w wyniku wojen polsko-krzyżackich w XV wieku i na początku XVI wieku. W 1520 roku 28 łanów ziemi leżało tu odłogiem. Ponowne zasiedlanie wsi przeprowadzano do lat 60. XVI wieku. U schyłku tego wieku Pupki posiadały 53 łany i były wsią czynszową; na 40 łanach gospodarowali chłopi, trzy łany posiadał sołtys, zaś dziesięć łanów stanowiły łąki i las przeznaczone do użytku wszystkich mieszkańców. Przed 1772 rokiem wieś liczyła 40 łanów, które należały do sołtysa i 13 gospodarzy. W lutym 1807 roku przez wieś przemaszerowały oddziały rosyjskie gen. Leontija Bennigsena oraz francuskie marszałka Pierre'a Augereau.

Na początku XIX wieku w ramach reform uwłaszczeniowych tutejsi chłopi za odszkodowaniem otrzymali uprawianą przez nich ziemię; w 1820 roku wieś posiadała 28 budynków mieszkalnych. W czasie plebiscytu 1920 roku za przyłączeniem do Polski nie padł tu żaden głos (za Prusami Wschodnimi – 336 głosów).

Obecnie we wsi działają trzy gospodarstwa agroturystyczne i pensjonaty, a także sklep spożywczo-przemysłowy.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

• 1857 – 266 osób
• 1918 – 433 osoby
• 1933 – 424 osoby
• 1939 – 418 osób

Turystyka

• szlak pieszy o długości 32 km – przebieg trasy: Gutkowo – Mątki – Jonkowo – Łomy – Pupki – Gołogóra – Skolity – Kalisty – Dąbrówka – Konradowo

Zabytki

• trzy tradycyjne warmińskie kapliczki przydrożne

Zobacz też

Pupki (gmina Łukta)

Bibliografia

Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Syrwid Robert, Warmińska gmina Jonkowo: historia i współczesność, Jonkowo 2010.
Historia wsi na stronie gminy Jonkowo [05.03.2014]
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jonkowo [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.03.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 5.03.2014]
domwarminski.pl [05.03.2014]
ciekawemazury.pl [05.03.2014]