Goryczka krzyżowa
| Goryczka krzyżowa | |
| | |
| Gentiana cruciata | |
| L. | |
 Goryczka krzyżowa, źródło: wikimedia.org | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Gromada | rośliny naczyniowe |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | goryczkowce |
| Rodzina | goryczkowate |
| Rodzaj | goryczka |
| Gatunek | goryczka krzyżowa |
| Synonimy | |
Goryczka krzyżowa (Gentiana cruciata L.) – gatunek rośliny należący do rodziny goryczkowatych (Gentianaceae).
Spis treści
Morfologia
Wieloletnia okazała roślina, tworząca gęste kępy, w których oprócz kwitnących pędów występują pędy płonne lub posiadające tylko pączki przyszłorocznych kwiatów. Cała roślina jest naga.
Łodyga wzniesiona, prosta, nierozgałęziająca się, dość gruba, w dolnej części pokryta łuskami. Wysokości 10-50 cm. Pod ziemią znajduje się kłącze.
Ulistnienie naprzemianległe. Liście dość duże, jajowatopodługowate. Wyższe liście są pochewkowato zrośnięte nasadami. Kwiaty zebrane w pęczki po 2-5 w kątach środkowych i górnych liści. Kwiaty 4-krotne. Kielich w środku jaśniejszy, dzwonkowaty z krótkimi ząbkami. Korona kwiatu długości 20–25 mm, błękitna, o trójkątnych, ostrych, przeważnie rozpostartych ząbkach, nie orzęsiona na brzegu. Gardziel korony naga, słupek bez szyjki, prawie siedzący. Kwitnie od czerwca do września. Owoc stanowią prawie siedzące torebki zawierające gładkie, podłużne nasiona bez skrzydełek.
Rozmieszczenie i ekologia
Występuje głównie w południowej Europie (tam tylko w górach) z wyjątkiem części południowo-wschodniej, a także w środkowej części kontynentu. W Polsce występuje dość pospolicie na całym obszarze kraju, w górach zwykle po regiel dolny. Najwyżej położone stanowisko podano z rezerwatu przyrody "Wysokie Skałki" w Pieninach (950 m n.p.m.).
Siedlisko tej goryczki stanowią ubogie murawy nawapienne, suche łąki, widne lasy sosnowe i dębowe. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Festuco-Brometea, zespołu Adonido-Brachypodietum.
Na Warmii i Mazurach gatunek ten podano m.in. z Obszaru Natura 2000 "Murawy na Pojezierzu Ełckim".
Wartość użytkowa
Roślina jest zrywana w celach leczniczych, co jest źródłem zagrożenia, podobnie jak zaorywanie muraw, w których występuje oraz ich zarastanie drzewami w wyniku sukcesji ekologicznej.
Ciekawostki
Jest rośliną żywicielską rzadkiego motyla modraszka Rebela Phengaris rebeli podlegającego w Polsce ścisłej ochronie.
Bibliografia
Munker Bertram, Kwiaty polne i leśne, Warszawa 1998.
pl.wikipedia.org, goryczka krzyżowa [28.06.2014]
