Kirkut żydowski w Mikołajkach
Kirkut żydowski w Mikołajkach został założony w 2. połowie XIX wieku. Znajduje się on poza zwartą strefą zabudowy, nieopodal części miasteczka zwanej Końcem, przy dzisiejszej ul. Dybowskiej. Ma powierzchnię 0,06 ha. Najstarszy zachowany nagrobek wystawiono Sarze Mormenstein zmarłej w 1881 roku. Datę jej śmierci można przyjąć jako właściwy czas założenia kirkutu. Do dzisiaj na cmentarzu przetrwały 23 całkowicie zachowane macewy, 12 zachowanych częściowo oraz 9 tumb. W większości są to nagrobki wykonane z piaskowca, pojedyncze z granitu i lastriko. Na nagrobkach widoczne są inskrypcje w języku hebrajskim i niemieckim oraz tradycyjne symbole religijne i społeczne, np. dłoni w geście błogosławieństwa. Na niektórych z nich widoczne są ślady farb, np. żółtej w częściach macew z symbolami czy ciemnoniebieskiej w miejscach napisów. Nekropolię obsadzono ponad dwudziestoma lipami, które dziś stanowią malowniczy starodrzew. Cmentarz został najprawdopodobniej częściowo zdewastowany przed i po 1945 roku, niemniej należy go zaliczyć, obok cmentarza w Szczytnie, do najlepiej zachowanych kirkutów na Mazurach. W 2006 roku został uporządkowany staraniem miejscowej ludności oraz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Od kilku lat cmentarzem opiekują się członkowie Zboru Kościoła Zielonoświątkowego w Mikołajkach.
Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990.
Świderski G., Symbolika płaskorzeźb na cmentarzu żydowskim w Szczytnie, „Rocznik Mazurski” 2006, t. 10.
Mrozek A., Zabytkowe obiekty kształtowanej zieleni, [w:] Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, red. J. Wysocki, Olsztyn 2006.
