Parafia pw. św. Jakuba w Olsztynie

Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie
Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie
Siedziba	Olsztyn
Adres	ul. Staszica 12, 10-025 Olsztyn
Data powołania	1452 r.
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	warmińska
Dekanat	Olsztyn I - Śródmieście
Kościół	Kościół pw. św.
Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie

Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie — rzymskokatolicka parafia leżąca w dekanacie Olsztyn I - Śródmieście należącym do archidiecezji warmińskiej. Kościół parafialny znajduje się przy ul. Staszica 12 w Olsztynie. Obecnie (2014 r.) proboszczem parafii jest ks. kap. hon. kan. dr Andrzej Lesiński.

Historia parafii

Kościół Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie zbudowano prawdopodobnie w latach 1370-1380 przy północno-wschodnim narożniku murów obronnych miasta. Ukończono go na przełomie XIV i XV w. po dziesięcioleciach budowy. Jest najstarszą budowlą sakralną w mieście, a także unikatowym zabytkiem w skali całego regionu. Halową budowlę o trzech nawach wzniesiono z czerwonej cegły, na kamiennej podmurówce. Charakterystycznymi elementami jej gotyckiego stylu architektonicznego są m.in. strzeliste, witrażowe okna, ozdobne szczyty ze sterczynami czy dekorowana tynkowanymi blendami wieża wybudowana na planie kwadratu. Ta ostatnia pierwotnie miała trzy murowane kondygnacje i drewnianą nadbudowę. Swą obecną postać, liczącą siedem kondygnacji, zyskała dopiero pod koniec XVI w. Po nakryciu dachem namiotowym z renesansową latarnią jej wierzchołek sięga 70 metrów. W 1721 r. przy wieży dobudowano dwie kaplice. Na przestrzeni wieków kościół był wielokrotnie niszczony, remontowany i przebudowywany. Najtrudniejszym okresem dla świątyni okazał się wiek XIX, gdyż wówczas zostało m.in. niemal doszczętnie zniszczone jej wyposażenie. Doszło do tego zimą 1807 r., kiedy napoleońskie wojska po bitwie pod Pruską Iławką zamknęły we wnętrzu kościoła około półtora tysiąca rosyjskich jeńców. Ci, w obronie przez siarczystym mrozem, spalili wszystko, co tylko się dało. Co więcej, wywołany przez nich pożar naruszył konstrukcję budowli, przez co w 1819 r. zawaliło się jej sklepienie. Do odbudowy świątyni doszło dopiero w II połowie XIX w. Pod koniec tego stulecia budowlę doświadczył kolejny pożar, który tym razem strawił ołtarz główny. Obecnie poszczególne części wnętrza świątyni wieńczą dwa rodzaje sklepień: nawę główną sklepienie sieciowe, natomiast dwie nawy boczne – sklepienia kryształowe. Uwagę zwraca ostrołukowy portal wejścia głównego, który również jest charakterystyczną cechą gotyku. We wnętrzu kościoła możemy zobaczyć m.in.: zachowane z okresu średniowiecza tabernakulum z renesansową dekoracją malarską i gotycką kratą, marmurową chrzcielnicę z XVII w., barokowe figury przedstawiające postacie świętych, tron arcybiskupów warmińskich, ambonę z 1913 r. czy pochodzące z nieistniejącego już kościoła w Braniewie bogato zdobione ławy z późnego gotyku. Na uwagę zasługują też organy odrestaurowane w latach 2006-08. Na przełomie XIX i XX w. grał na nich wybitny kompozytor Feliks Nowowiejski, który pełnił tu funkcję organisty. Od 1979 r. świątynia jest miejscem corocznych Olsztyńskich Koncertów Organowych. W kościele znajdują się relikwie św. Wojciecha, które do Olsztyna trafiły prosto z Gniezna. Od 1965 r. świątynia stała się grobowcem biskupów warmińskich. Na szczególną uwagę zasługują spiżowe wrota olsztyńskiej katedry, autorstwa prof. Gustawa Zemły, wykonane w pracowni Tomasza Zwolińskiego, oddane do użytku w 2001 r. Drzwi stanowią nietypowy pomnik pontyfikatu papieża Jana Pawła II oraz pamiątką jego pobytu w Olsztynie. Wrota zostały poświęcone 6 maja 2001 r., podczas uroczystości upamiętniających dziesiątą rocznicę pobytu Ojca Świętego w Olsztynie, w ramach czwartej pielgrzymki apostolskiej do Polski.

Podczas II wojny światowej kościół został uratowany od zagłady przez ks. Jana Hanowskiego, który uratował olsztyńskie kościoły przed spaleniem przez Rosjan. Kolejnemu proboszczowi, którym był ksiądz Stanisław Chrzanowski, świątynia zawdzięcza konserwację i złocenia ołtarza głównego w 1950 roku oraz malowanie wnętrza kościoła. W latach 1959 – 1960. Ksiądz proboszcz Antoni Jagłowski przystosował północną nawę do stałej adoracji Najświętszego Sakramentu oraz ufundował centralny marmurowy ołtarz soborowy. Rozpoczęte dzieło przystosowanie świątyni do soborowej odnowy liturgicznej podjął i ukończył ksiądz Tadeusz Borkowski. Wśród licznych prac podjętych przez tego gorliwego duszpasterza, miłośnika sztuki kościelnej, należy wymienić ułożenie nowej posadzki marmurowej w nawie środkowej, wykonanie nowych ławek dębowych, instalacje nowych witraży oraz wykonanie stylowych żyrandoli i kinkietów. W 1998 roku z inspiracji Księdza Arcybiskupa dra Edmunda Piszcza, obecny proboszcz ksiądz Andrzej Lesiński (od 1997 roku), rozpoczął kapitalny remont wszystkich elewacji zewnętrznych bazyliki katedralnej. Prace trwały cztery lata. Na szczególną uwagę zasługują spiżowe wrota olsztyńskiej katedry, autorstwa prof. Gustawa Zemły, wykonane w pracowni Tomasza Zwolińskiego, oddane do użytku w 2001 r. Drzwi stanowią nietypowy pomnik pontyfikatu papieża Jana Pawła II oraz pamiątką jego pobytu w Olsztynie. Wrota zostały poświęcone 6 maja 2001 r., podczas uroczystości upamiętniających dziesiątą rocznicę pobytu Ojca Świętego w Olsztynie, w ramach czwartej pielgrzymki apostolskiej do Polski. Uroczystości przewodniczył nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk, zaś homilię wygłosił abp metropolita warmiński Edmund Piszcz. Od 1945 roku Olsztyn stał się siedzibą najpierw Administratorów Apostolskich, a od 1972 roku, w efekcie normalizacji administracji kościelnej na ziemiach zachodnich i północnych, rezydują w Olsztynie Biskupi Warmińscy. W 1992 roku decyzją Ojca Świętego Jana Pawła II diecezja warmińska została podniesiona do rangi archidiecezji, a Olsztyn stał się siedzibą Arcybiskupa Metropolity Warmińskiego. Kościół św. Jakuba wskutek tych historycznych przeobrażeń został podniesiony do godności współkatedry, czyli stanowi katedrę Biskupów Warmińskich na równi z bazyliką katedralną we Fromborku. Równocześnie jest miejscem Służby Bożej Warmińskiej Kapituły Katedralnej. W 2004 roku Papież Jan Paweł II podniósł tę świątynią do godności bazyliki mniejszej, co zostało udokumentowane spiżowymi insygniami papieskimi na ścianie frontowej kościoła.

Kler parafialny

Proboszcz:

• Andrzej Lesiński

Wikariusze:

• Łukasz Kowalski
• Paweł Grochowski
• Józef Fiszer
• Łukasz Potoczek

Domy zgromadzeń zakonnych na terenie parafii

• Zgromadzenie Sióstr Albertynek Posługujących Ubogim
• Zgromadzenie Sióstr św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy
• Zgromadzenie Sióstr Wynagrodzicielek Najświętszego Oblicza
• Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
• Zgromadzenie Sióstr Pobożnych Uczennic Boskiego Mistrza

Zobacz też

Archidiecezja Warmińska
Leksykon Kultury Warmii i Mazur Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła w Olsztynie [22.09.2014]
Leksykon Kultury Warmii i Mazur Drzwi Papieskie w Konkatedrze pw. św. Jakuba w Olsztynie [22.09.2014]
olsztyn.24.pl Czy będzie ulica ks. Borkowskiego? [22.09.2014]

Bibliografia

Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej, red. Bronisław Magdziarz, t. 1, Olsztyn 1999, 16 s.
Parafia współkatedralna pw. św. Jakuba w Olsztynie] [22.09.2014]