Barciany

Barciany
Herb Barcian Flaga Barcian
Zamek w Barcianach, źródło: commons.wikimedia.org [14.12.2014]
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Barciany
Liczba ludności (2009)	1227
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Barciany
Położenie na mapie Polski Barciany
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Barciany (niem. Barten) – wieś gminna położona w województwie warmińsko-mazurskim w powiecie kętrzyńskim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Barciany. W 2009 roku miejscowość liczyła 1227 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta sprawuje Ryszard Kozyra.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość jest położona w odległości 17 km od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

Kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny, źródło: commons.wikimedia.org [14.12.2014

Obszar wsi i okolic w czasach przedkrzyżackich był zamieszkany przez pruskie plemię Bartów. Początek rozwoju osadnictwa krzyżackiego na terenie Barcian datowany jest na lata 1335-1341. W tym okresie funkcję wielkiego mistrza krzyżackiego sprawował Dietrich von Altenburg. Barciany, a właściwie obszar wokół krzyżackiej strażnicy, zasiedliła ludność pruska. Strażnica została wzniesiona w 1325 roku. Głównym przeciwnikiem Krzyżaków byli w tym okresie Litwini. Osada wyrosła na podgrodziu miała handlowo-rzemieślniczy charakter. Wokół strażnicy zakładano również dobra służebne, niewielkie majątki należące do rycerzy. Strażnica w Barcianach weszła w skład komturstwa z siedzibą w Sątocznie. Prawdopodobnie w czasie najazdu Litwinów w 1347 roku osada wraz z strażnicą uległy zniszczeniu.

W drugiej połowie XIV wieku ostatecznie ukończono budowę murowanego zamku w Barcianach. Pod koniec tego stulecia wzniesiono kościół. W 1419 roku Barciany posiadały 9 karczem. Po zakończeniu wojny trzynastoletniej zamek pozostał w rękach zakonu. Po 1525 roku Barciany zostały przekształcone w książęcy majątek ziemski. W XVI wieku przy miejscowej świątyni działała szkoła. W 1628 roku Barciany otrzymały prawa miejskie.

W XVIII wieku miejscowość miała niemiecki charakter. W 1793 roku Barciany były zamieszkane przez 1342 osoby. W 1803 roku liczba mieszkańców wzrosła do 1390. W XIX wieku w Barcianach wyodrębniła się niewielka wspólnota żydowska. Mieszkańcy wyznania mojżeszowego w większości zajmowali się kupiectwem. W 1890 roku w miejscowości działała poczta, telegraf oraz sąd podległy sądowi rejonowemu w Bartoszycach.

Na początku XX wieku w Barcianach otwarto szpital. W 1915 roku dzierżawcą majątku był Bernhard Pachnio. W okresie międzywojennym funkcjonowały w miejscowości trzy szkoły: gimnazjum dla dziewcząt, szkoła ludowa i szkoła zawodowa. Barciany posiadały połączenie kolejowe z najbliższymi ośrodkami: Kętrzynem i Srokowem. W 1939 roku Barciany liczyły 1541 mieszkańców. 27 stycznia do 1945 roku do miejscowości wkroczyli żołnierze Armii Czerwonej. Połowa zabudowań Barcian uległa zniszczeniu. W grudniu 1945 roku w miejscowości przebywały aż 1044 osoby, w tym 217 przesiedleńców.

Po zakończeniu II wojny światowej w Barcianach powstał PGR. W roku 2000 miejscowy zamek przeszedł w ręce prywatne.

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, urząd pocztowy, bank, placówka straży granicznej, stacja paliw.

Gmina Barciany należy do stowarzyszenia Lokalna Grupa Działania "Barcja", Związku Gmina "Barcja" oraz Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich.

Kultura

• Gminna Biblioteka Publiczna
• Gminny Ośrodek Kultury
• Galeria Kraniecpolski
• Spotkania z Poezją Dziecięcą
• Przegląd Teatralny "Najlepsi we wspólnym działaniu"
• Międzynarodowy Konkurs na Rysunek Satyryczny "Jaka bede…" 1989-2003

Organizacje i stowarzyszenia

• Barciańska Inicjatywa Oświatowa
• Klub Integracji Społecznej
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych i Ich Rodzin im. Ojca Pio
• Stowarzyszenie "Iskierka Nadziei"

Religia

• parafia pw. Niepokalanego Serca Maryi w Barcianach
• kaplica podległa parafii ewangelicko-augsburskiej w Kętrzynie

Ludzie związani z miejscowością

• Jan Ernest H. Gemmel (1813–1868) – urodzony w Barcianach historyk sztuki
• Karol L. Cholevius (1814–1878) – urodzony w Barcianach filolog i badacz literatury niemieckiej
• Gustaw Dömpke (1853–1923 ) – urodzony w Barcianach kompozytor muzyki klasycznej
• Teodor Gustaw Hoffheinz (1806–1891) – urodzony w Barcianach pastor ewangelicki, teolog

Sport

• Gminny Ludowy Klub Sportowy Jurand Barciany

Edukacja

• Szkoła Podstawowa im. Straży Granicznej
• Gimnazjum Publiczne

Zabytki

• zamek krzyżacki wybudowany w 1. połowie XIV wieku
• kościół pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny wzniesiony pod koniec XIV wieku; we wnętrzu zachował się ołtarz główny wykonany w 1643 roku
• kaplica cmentarna z 1834 r.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Górski Karol, Arszyński Marian, Barciany: dzieje zamku i ziemi do połowy XV wieku, Olsztyn 1967.
Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1978.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [14.12.2014]
jerzysikorski.pl, historia wsi [14.12.2014]
brciany.pl [14.12.2014].
Barciańska Inicjatywa Oświatowa [14.12.2014]
Zespół Szkół w Barcianach [14.12.2014]
Gminny Ośrodek Kultury w Barcianach [14.12.2014]
GLKS Jurand Barciany [14.12.2014]