Lipowiec
| Lipowiec | |
| | |
| Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Szczytno |
| Liczba ludności (2010) | 946 (łącznie Lipowiec i Lipowiec Mały) |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-100 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Lipowiec | |
| Położenie na mapie Polski  Lipowiec | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Lipowiec (niem. Lipowitz, od 1933 r. Lindenort) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno.
W latach 1945-1954 siedziba gminy Lipowiec. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Wieś położona jest w makroregionie Pojezierza Mazurskiego na granicy dwóch mezoregionów: Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej. Miejscowość leży w odległości 16 km na południowy wschód od Szczytna, na południowo-zachodnim skraju Puszczy Piskiej.
Dzieje miejscowości
Osada istniała już w 1663 roku, lecz przywilej lokacyjny otrzymała w 1666 roku jako wieś szkatułowa na 40 łanach. Mimo dość ubogiej gleby, wieś systematycznie się rozwijała, stając się jedną z największych w tej części powiatu. O wzroście jej znaczenia świadczy przyznanie jej prawa do odbywania dwóch jarmarków i targów rocznie. Ucierpiała wprawdzie podczas epidemii dżumy w latach 1709-1711, lecz do połowy XVIII wieku została ponownie zasiedlona. Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. Przed wybuchem II wojny światowej działał tu młyn, tartak, trzy duże zajazdy, apteka z drogerią i kilka sklepów; istniało Towarzystwo Kredytowe i Towarzystwo Ubezpieczeniowe. W 1892 roku wzniesiono w Lipowcu kościół rzymskokatolicki, który był filią parafii w Lesinach Wielkich. Obecnie siedziba parafii pw. św. Wojciecha i św. Jakuba. W 1898 roku Lipowiec stał się siedzibą parafii ewangelickiej, kościół zaś wybudowano w latach 1905-1906. Spalony w styczniu 1945 roku, został rozebrany w 1957 roku
W latach 1945-1947 w rejonie Lipowca działały grupy „Lasa” i „Łupaszki”. Kilkudziesięcioosobowy oddział napadł jesienią 1945 roku na posterunek Milicji Obywatelskiej w Lipowcu, zaś w wiosną 1946 roku z Lipowca uprowadzono komendanta MO Jana Śmiłowskiego; jego zwłoki odnaleziono dopiero w 1955 roku. Z kolei jesienią 1946 roku grupa „Łupaszki” rozbiła posterunek MO w Lipowcu.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych
1782 – 45 gospodarstw
1818 – 395 osób, 46 gospodarstw
1858 – 762 osoby, 110 gospodarstw
1875 – 1220 osób
1939 – 1230 osób, 162 gospodarstwa
Zabytki:
- Kościół rzymskokatolicki z 1892 roku, w centrum wsi, z trzykondygnacyjną wieżą, wyposażenie neogotyckie z końca XIX wieku
- Cmentarz rzymskokatolicki parafialny z końca XIX wieku, przy kościele
- Kapliczka z 1902 roku, przed kościołem, neogotycka, ceglana
- Drewniana plebania w pobliżu kościoła, z przełomu XIX i XX wieku
- Zachowała się częściowo zabudowa drewniana, w tym kilka chałup z XIX wieku, najstarsza (nr 25) z połowy tego stulecia, a także liczne zabudowania z początku XX wieku i z okresu międzywojennego (m.in. remiza strażacka)
- Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na północno-zachodnim skraju wsi
- Około 2 km na zachód od wsi piękna aleja jałowców – ponad 20 drzew o imponującej wysokości kilku metrów; wszystkie są pomnikami przyrody
Bibliografia:
- Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939, Olsztyn 2005.
- Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
- Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 30-37.
- Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
- Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
- Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 10.09.2013]
- Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 10.09.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 10.09.2013]
Przypisy
