Kruszczyk rdzawoczerwony

Kruszczyk rdzawoczerwony
Epipactis atrorubens (Hoffm. Ex Bernh)
{{{L}}}
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Rodzaj	kruszczyk
Gatunek	Kruszczyk rdzawoczerwony
Synonimy

Kruszczyk rdzawoczerwony ( Epipactis atrorubens (Hoffm. Ex Bernh) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae),rzędu szparagowców (Asparagales).

Morfologia

Kruszczyk rdzawoczerwony jest byliną, geofitem ryzomowy. Tworzy wzniesioną , nie rozgałęziającą się łodygę wysokości do 80 cm, podzielona na węzły i międzywęźla. Łodyga wyrasta z podziemnego kłącza. Ulistniona naprzemianlegle. Liście kształtu jajowatego lub jajowatolancetowatego, z szorstkimi nerwami i owłosione na brzegach. Są znacznie dłuższe od międzywęźli, sztywne i ustawione na łodydze naprzeciwlegle i dwustronnie. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Kwiaty male, liczne (20), o ciemnej barwie – brudnopurpurowe lub czerwonofioletowe , delikatnie pachnące ( zapach wanilii), na krótkich szypułkach. Zebrane są w luźne jednostronne grono. Oś grona kwiatowego jest gęsto omszona białymi włoskami. Działki kielicha mają długość 8-10 mm i są z zewnątrz omszone. Zalążnia silnie omszona i nagle zwężająca się w szypułkę kwiatową. Kwiaty Warżka rdzawoczerwona lub różowawa, z przednim zaostrzonym członem o łódkowatym kształcie zrośniętym z członem nasadowym. Człon końcowy jest szeroki i rurkowaty lekko falisty, lub karbowany z dwoma fałdowanymi guzkami, które z zbiegają łącząc się z trzecim guzkiem w środku. Kwiaty nie produkują nektaru, są jednak odwiedzane przez owady, które zbierają pyłkowiny. Owad siadając na warżce odgina swoim ciężarem jej część szczytową, a pyłkowina przykleja mu się do głowy. W niesprzyjających warunkach (np. podczas długotrwałych opadów), gdy owady nie odwiedzają kwiatów, dochodzi do samozapylenia.

Rozmieszczenie i ekologia

Kruszczyk rdzawoczerwony występuje w Europie, z wyjątkiem dalekiej północy, centra jego występowania skupiają się w części środkowej i wschodniej. Gatunek rodzimy dla Polski, dość pospolity, występuje na rozproszonych stanowiskach w całym kraju zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich. Gatunek spotykany na wysokości 0-2200 m n.p.m. Rośnie w widnych lasach, na łąkach, w zaroślach, na suchych murawach. Ponadto spotykany jest w różnego typu zaroślach oraz w siedliskach przekształconych przez człowieka. Rośnie przeważnie w półcieniu, ale toleruje także stanowiska otwarte i słoneczne. Obszarem o największej koncentracji stanowisk tego gatunku w Polsce jest Pustynia Błędowska, gdzie miejscami populacje storczyka liczą nawet 100-150 osobników. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym (pH ≥ 7), o różnym stopniu wilgotności, zasobne w węglan wapnia. Spotykany w pobliżu rozsypujących się resztek betonowych słupów, umocnień jak i na pożarzyskach. Zarówno beton, jak i popiół po pożarze powodują alkalizację gleby (wzrost zasadowości). Sprzyja to prawidłowemu wzrostowi rośliny oraz zawiązywaniu kwiatów i owoców. Miejsca po pożarach są ponadto dodatkowo użyźnione, co także korzystnie wpływa na stan populacji W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Erico-Pinetea, SubAll. Cephalanthero-Fagenion, Ass. Cephalantherorubrae-Fagetum

Na Warmii i Mazurach gatunek występuje m.in. w Mazurskim Parku Krajobrazowym

Wartość użytkowa

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową.
W ochronie czynnej zaleca się przesadzenie osobników, o najlepszej kondycji, z terenów zagrożonych np. planowana wycinka drzew i krzewów i związana z tym zmiana warunków siedliskowych, na podobne, możliwie najbliższe stanowiska.

Ciekawostki

Tworzy mieszańce z kruszczykiem szerokolistnym (Epipactis helleborine) i kruszczykiem drobnolistnym (Epipactis microphylla).

Bibliografia

Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006.
Szafer W., Kulczyński S.: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kruszczyk_rdzawoczerwony
http://pustynia-bledowska.eu/inwentaryzacja/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=6&Itemid=126
http://www.przyrodaswietokrzyska.pl/index.php/jednoli%C5%9Bcienne/storczykowe/kruszczyk-rdzawoczerwony.html
http://parkikrajobrazowewarmiimazur.pl/mazurski/dolne_menu-geomorfologia-roznorodnosc_gatunkowa-wykaz_rzadkich_roslin_wystepujacych_na_terenie_parku.html