Markowo

Pole-obowiązkowe
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Morąg
Liczba ludności (2010)	345
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-300
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Pole-obowiązkowe
Położenie na mapie Polski Pole-obowiązkowe
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Markowo (niem. Reichertswalde) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.W latach 1945-1946 miejscowość nosiła nazwę Rykartowo.

Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich, na Pojezierzu Iławskim, w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie ostródzkim. Wieś oddalona o 12 km na północ od Morąga.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w latach 1402-1408 na prawie chełmińskim . W roku 1561 książę Albrecht nadał Markowo i kilka innych wsi synom burgrabiego Piotra Dohny. Majątek należał do rodziny rodu zu Dohna-Reichertswalde (przez jakiś czas także do zu Dohna-Lauck) aż do 1945 roku. Markowo stało się siedzibą znacznych dóbr. W 1700 roku w miejscowości powstała jednoklasowa szkoła. W 1818 roku Markowo zamieszkiwało 364 osoby, w 1858 - 403. Około 1850 roku oprócz dworu w Markowie, do rodu Dohnów należały także folwarki: Dolina, Dworek, Gilginie, Gudniki, Niebrzydowo Małe, Stabuniki, Strużyna, Surajny, Warkałki, Woryty Morąskie, Zbożne. W skład dóbr wchodziły także wsie szarwarczne: Borzymowo, Markowo, Strużyna i Złotna. Na początku XX wieku składał się on z 11 folwarków, 4 wsi, cegielni, mleczarni, tartaku. Łącznie obszar ten obejmował około 400 włók ziemi. Później, w wyniku uwłaszczenia chłopów dobra te uległy zmniejszeniu przybył za to folwark Lekławki). Po regulacji dobra markowskie obejmowały ponad 310 włok, w tym 76 włók lasów. Ponadto zwierały kilka zakładów przemysłowych, w tym cegielnia parowa (w Markowie), mleczarnia (w Markowie), tartak parowy. W roku 1782 w dokumentach odnotowano istnienie 45 domów w Markowie. W 1818 było 38 domów i 364 mieszkańców. W 1858 odnotowano 43 domy z 403 osobami. Szkoła we wsi powstała około roku 1700 jako jednoklasówka.W roku 1939 gmina Markowo liczyła 104 gospodarstwa domowe i 410 mieszkańców. Spośród nich 292 utrzymywało się z rolnictwa i leśnictwa, 47 z pracy w przemyśle lub rzemiośle, 12 z pracy w handlu i komunikacji. W tym czasie w gminie było jedno małe gospodarstwo rolne (klasa wielkości 0,5-5 ha), cztery nieco większe (5-10 ha), sześć o powierzchni w granicach 10-20 ha, 6 o areale 20-100 ha i dwa o powierzchni powyżej 100 ha.Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Katarzyna Ciesielska.

Zabytki:

• Pałac, którego pozostałości zachowały się do czasów obecnych został wzniesiony w latach 1701-1704 . Do roku 1945 w pałacu znajdowały się bogate zbiory sztuki: portrety rodowe, kolekcja gobelinów, meble, porcelana i biblioteka . W czasie II wojny światowej nie uległ zniszczeniu. Przez pewien czas stacjonowało w nim wojsko radzieckie. Ocalałe po II wojnie światowej fragmenty zbioru zgromadzone są w muzeum w Morągu (pałac Dohnów) .Po wojnie na terenie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Pałac opuszczony w latach 70. XX wieku zaczął popadać w ruinę. Obecnie z zespołu pałacowego zachowała się oficyna z XVIII wieku, niektóre zabudowania gospodarcze oraz tzw. trojaki. W pobliżu wsi, na wzniesieniu w lesie, znajduje się cmentarz Dohnów.

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
3. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
4. Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
5. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
6. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
7. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:15.08.2013]
8. Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu:15.08.2013]

Przypisy

Zobacz też

Emzet (dyskusja) 18:12, 26 paź 2013 (CEST) Emzet (dyskusja) 15:23, 28 wrz 2013 (CEST) Emzet (dyskusja) 01:44, 28 wrz 2013 (CEST)