Nowa Kaletka

Nowa Kaletka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	183 (łącznie Nowa Kaletka i Dzierzgunka)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Nowa Kaletka
Położenie na mapie Polski Nowa Kaletka
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Nowa Kaletka (niem. Hermansort) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 183 mieszkańców (łącznie Nowa Kaletka i Dzierzgunka). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Tomasz Piłat.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 3,5 km na południowy zachód od Butryn.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała poprzez podział istniejącej od XVII wieku wsi Kaletka, dokonany drogą administracyjną w roku 1827. Wcześniej istniała tu kolonia Kaletki, powstająca na karczowisku leśnym w niedalekiej odległości na południe. Osada skupiała głównie robotników leśnych. Nowa Kaletka rozwijała się szybko, uzyskując w 1876 roku status samodzielnej gminy wiejskiej, przewyższając liczbą mieszkańców Starą Kaletkę.

W wieku XIX we wsi została uruchomiona szkoła. Miejscowość zamieszkana była w przeważającej mierze przez polską ludność.10 kwietnia 1929 roku doprowadzono do otwarcia polskiej szkoły i biblioteki. Placówka funkcjonowała do wybuchu II wojny światowej. Uczyli w niej działacze oświatowi: Edward Turowski, Tomasz Setny, Józef Groth, Paweł Trzciński, Ryszard Knosała, Seweryn Piątek. We wsi istniało także polskie przedszkole, drużyna harcerska, którą prowadziła Otylia Grothowa. Do Związku Polaków w Niemczech należało 30 mieszkańców.

W czerwcu 1930 roku w Nowej Kaletce wybuchł pożar, który zniszczył 19 gospodarstw. Wydarzenie to wpłynęło dotkliwie na sytuację materialną mieszkańców. Poszkodowani otrzymali wysokie odszkodowania, rząd udzielał im pożyczek na dogodnych warunkach. W szybkim czasie doprowadziło do do odbudowy murowanych już domów. Doszło jednak do wybuchu kolejnego pożaru - najprawdopodobniej doszło do podpalenia domostw przez zazdrosnych sąsiadów. Serię dramatycznych zdarzeń zakończyło dopiero wstrząsające wydarzenie. Jeden z gospodarzy, licząc na wysokie odszkodowanie podpalił swój dom. Razem z budynkiem spłonęli żywcem jego dwaj synowie.

W styczniu 1945 roku mieszkańcy przeżyli horror zafundowany przez żołnierzy Armii Czerwonej. wydarzenia utrwaliła pamięć nielicznych już zapewne uczestników tragedii oraz mogiły zlokalizowane w różnych częściach wsi.

Obecnie Nowa Kaletka ma charakter wsi letniskowej. We wsi i okolicach znajdują się ośrodki wypoczynkowe, gospodarstwa agroturystyczne, domki rekreacyjne.

Kultura

W miejscowości działa Towarzystwo Przyjaciół Gimu. Co roku organizowany jest popularny festyn ''Lato z Gimem''.

Ludzie związani z miejscowością

• Michał Lengowski (1873-1967) - poeta warmiński, etnograf, w młodości uczęszczał do szkoły w Nowej Kaletce

Zabytki

• Zabytkowe chałupy warmińskie
• Budynek dawnej szkoły
• Budynek dawnego przedszkola
• Warmińskie kapliczki przydrożne

Bibliografia

1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Historia wsi na stronie gminy Purda [data dostępu: 12.11.2013]
5. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
6. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
7. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]