Babięta

Babięta
Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina	Piecki
Sołectwo	Babięta
Liczba ludności (2012)	177 osób
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Babięta
Położenie na mapie Polski Babięta
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Babięta (niem. Babenten, Babienten) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko–mazurskim, powiat mrągowski, gmina Piecki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś liczy 177 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Romana Iwaniec

Babięta

Elektrownia w Babiętach. Fot. Mieczysław Kalski.

 

Położenie

Wieś leży nad rzeką Babięcką Strugą, na szlaku kajakowym rzeki Krutyni, przy drodze 58 na trasie Szczytno – Mrągowo.

Dzieje miejscowości

Wieś lokowana została nad rzeką Babięta, która stanowiła granicę pomiędzy komturstwem elbląskim a komturstwem bałgijskim oraz między wójtostwem szczycieńskim a szestneńskim. Nazwa wsi jest pochodzenia staropruskiego. Powstała od nazw pobliskich jezior: Babięty Wielkie i Babięty Małe. Jeziora te dawniej nosiły nazwy: Bawand (1283 r.), Babant (1388 r.), Babat (1388 r.). Etymologicznie nazwa Babięta wywodzi się najprawdopodobniej od słowa "baba" w znaczeniu "wiedźma, czarownica". Gustaw Leyding uważa, że słowo to zostało zapożyczone z języka słowiańskiego (polskiego). W miejscu obecnej wsi w XV w. mieściła się osada hutnicza, która początkowo podlegała wójtom krzyżackim, a później starostom książęcym z Szestna. Kuźnica hutnicza dzierżawiona była przez mistrzów kowalskich, którzy otrzymali prawo do rybołówstwa i piwowarstwa (na własną potrzebę) oraz do bezpłatnego wyrębu drzewa. Ostatni z przywilejów był szczególnie ważny, gdyż umożliwiał wytwarzanie węgla drzewnego. Do celów wytwórczych korzystano także z rudy darniowej, pozyskiwanej w ramach szarwarku przez ludność z okolicznych wsi. Wschodnia część wsi, która podlegała pod wójtostwo z siedzibą w Szestnie, została założona w 1570 r. Zachodnia część wsi, będąca pod władzą wójtostwa (późniejszego starostwa) w Szczytnie, powstała w połowie XVII w. W czasie wojny polsko–szwedzkiej (1655–1660) kuźnica uległa zniszczeniu. Odbudowana, funkcjonowała jeszcze do 1727 r. W kuźnicy zajmowano się głównie produkcją kowadeł, lemieszy i innych wyrobów żelaznych, które w większości przeznaczone były na potrzeby rolnicze. Wiadomo, że w XIX w. po hucie pozostała jedynie szlaka, którą przewieziono do Katowic w celu wykorzystania do wydobywania żelaza. We wschodniej części wsi w 1785 r. było 6 dymów i młyn, a w zachodniej 13 dymów. Młyn książęcy wymagał uiszczania rocznej opłaty dzierżawnej, która w 1651 r. wynosiła trzy łaszty żyta i sześć tuczników. Przy młynie znajdował się także tartak. Młyn i tartak funkcjonowały do 1930 r. Zachodni i wschodni obszar wsi połączony został w 1816 r. W tym samym roku wieś włączono do powiatu mrągowskiego.

Gospodarka

We wsi znajduje się lądowisko dla małych samolotów (mazuryairfields.pl) i sklep spożywczy. Działa tutaj także gospodarstwo agroturystyczne oraz stanica wodna PTTK.

Kultura

We wsi działa świetlica, organizowane są również festyny i pikniki.

Zabytki

We wsi znajduje się młyn wodny z początku XX w. – obecnie mieści się tu mała elektrownia wodna.

Bibliografia

Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, s. 487
Moje Mazury [02.06.2014]
Wrota Warmii i Mazur [26.06.2014]