Zjednoczenie Mazurskie

Zjednoczenie Mazurskie
Rodzaj organizacji	stowarzyszenie mniejszości polskiej
Profil działalności	działalność o charakterze narodowym, patriotycznym
Rok założenia	1923

Zjednoczenie Mazurskie – polska organizacja założona w 1923 roku w Szczytnie.

Historia

Geneza powstania organizacji wiąże się z działaniami Samopomocy Mazurskiej, która zmierzała do utworzenia na terenie Mazur organizacji z polskim programem narodowym. Administrujący wcześniej polskim majątkiem poplebiscytowym Stanisław Jankowski opracował memoriał (16 września 1922 roku), w którym podkreślał potrzebę utworzenia niezależnej polskiej organizacji na Mazurach. Podstawą działalności miało być biuro porad prawnych oraz drukowana w języku polskim gazeta. Memoriał Jankowskiego spotkał się z pozytywnym przyjęciem Kazimierza Jaroszyka, Gustawa Leydinga juniora i Gustawa Leydinga seniora. Wyżej wspomniani zaproponowali, aby nowej organizacji nadać nazwę Zjednoczenie Mazurskie. Ostatecznie nie podjęto jednak żadnych kroków w celu jego zorganizowania.

Do powstania Zjednoczenia Mazurskiego doszło w marcu 1923 roku. Organizacja miała grupować Mazurów, zarówno tych, którzy w czasie plebiscytu opowiedzieli się po stronie polskiej, jak i zwolenników niemieckiej opcji, uznających później swoją decyzję na błędną. Powstanie Zjednoczenia Mazurskiego nie łączyło się z działalnością Związku Polaków w Niemczech.

Zebranie organizacyjne odbyło się w mieszkaniu Bogumiła Labusza juniora, który został obrany prezesem. Walenty Barwiński pełnił funkcję wiceprezesa, a Gustaw Leyding junior sekretarza. Pod koniec 1923 roku sąd w Szczytnie przyjął statut Zjednoczenia Mazurskiego, które tym samym zostało wpisane do rejestru stowarzyszeń.

Zadania organu prasowego realizował powołany 18 lutego 1923 roku Mazurski Przyjaciel Ludu, którego redaktorem został Gustaw Leyding (junior). Największy wpływ na charakter artykułów prasowych miał jednak Kazimierz Jaroszyk. W 1926 roku pod odejściu Leydinga, obowiązki redaktora przejął Antoni Szajek, a następnie Augustyn Scharkowski.

Jesienią 1923 roku przystąpiono do prac nad utworzeniem oddziałów Zjednoczenia poza powiatem szczycieńskim. Nie przyniosło to jednak wymiernych efektów i poza powiatem Zjednoczenie posiadało jedynie pojedynczych członków.

W październiku 1923 roku w Szczytnie odbyło się zebranie organizacji, na którym dokonano zmian personalnych w składzie zarządu. Nowym prezesem został Michał Kajka, natomiast Bogumił Labusz stanął na czele komisji rewizyjnej. Wiceprezesem organizacji wybrano Jana Jagiełkę-Jaegertala. W zarządzie pozostał Walenty Barwiński, a funkcję sekretarza nadal pełnił Gustaw Leyding junior.

Wiosną 1924 roku w Niemczech odbyły się wybory parlamentarne. W tym okresie nastąpił wzrost aktywności Zjednoczenia Mazurskiego. Na liście organizacji czołowym kandydatem był Robert Macht, członek Związku Mazurów. Przyczyniło się to do nowej fali niemieckiej nagonki na Związek Mazurów oskarżany w tym momencie o ukryte powiązania z ruchem polskim. Macht został wydalony w szeregów organizacji. 7 grudnia 1924 roku w wyborach do parlamentu Rzeszy na listę Zjednoczenia Mazurskiego i Polskiej Partii Ludowej oddano łącznie 6674 głosów, a do sejmu Prus 6426. Po 1926 roku zasięg oddziaływania Zjednoczenia Mazurskiego cały czas się zmniejszał. Rok później organizacja istniała na dobrą sprawę tylko nominalnie. Zjednoczenie zostało w dużej mierze obciążone odpowiedzialnością za niepowodzenia ruchu polskiego na Mazurach.

W 1928 roku zarząd Zjednoczenia składał się z: Wilhelma Świtaja (prezesa), Gustawa Leydinga seniora (sekretarza), Józefa Biernata (skarbnika). Członkami byli Franciszek Kozłowski i Michał Zientara. W tym czasie organizacja utraciła praktycznie wszelkie wpływy i znaczenie.

Cele i zadania organizacji

Statut zawierał konkretne cele stojące przed organizacją:

• ochrona i pielęgnowanie zwyczajów i kultury
• podkreślanie swojej odrębności oraz poczucia tożsamości z narodem polskim za pośrednictwem organu prasowego, wydawnictw periodycznych
• obrona interesów członków organizacji

Organizacja od początku działalności na plan pierwszy wysuwała kwestie narodowościowe, odsuwając na boczny tor sprawy społeczne. Skupiając się jednakże wyłącznie na łączności Mazurów z narodem polskim, sprawiała, że zadania Zjednoczenia stawały się czymś obcym wśród społeczności mazurskiej, przywiązanej do tożsamości o charakterze lokalnym.

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.