Patryki

Patryki
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Purda
Liczba ludności (2010)	346
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Patryki
Położenie na mapie Polski Patryki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Patryki (niem. Patricken) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztynskim, w gminie Purda. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 346 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Genowefa Rutkowska.

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 5 km na wschód od Klebarka Wielkiego.

Dzieje miejscowości

Około 1350 roku kapituła warmińśka nadała Prusowi o imieniu Petriko dobra służebne obejmujące 10 łanów. Od imienia lennika przyjęła się nazwa majątku, który został sprzedany po jego śmierci. Około 1400 roku majątek ponownie należał do kapituły warmińskiej. Kapituła zdecydowała się lokować w miejscu majątku dużą wieś czynszową, której obszar wynosił 50 łanów. Na początku wojny trzynastoletniej Patryki został spalone przez Krzyżaków. Przed 1480 rokiem udało się ponownie osiedlić wieś i z powodzeniem zagospodarować wszystkie nieobsadzone łany. W połowie XV stulecia wieś jako lenno powróciło pod zwierzchnictwo kapituły, która nadała je wówczas szlachcicowi Georgowi Hohendorfowi. W tym czasie w Patrykach działała karczma.

W okresie potopu szwedzkiego w 1656 roku Patryki znacznie ucierpiały. Wieś była częściowo wyludniona. Według spisu majątkowego po zaborze Warmii przez Prusy, wieś składała się z 1 gospodarstwa sołeckiego, 14 gospodarstw czynszowych, zamieszkanych ogółem przez 197 osób. Miejscowość miała w tym czasie wyłącznie polski charakter. W tym czasie miejscowa karczma stanowiła własność polskiego kapitana Józefa Wilkańca. W 1802 roku Patryki stanowiły własność rodziny Badyńskich, rezydującej w Marunach koło Barczewa.

W 1807 roku wsi nie udało się uniknąć zniszczeń wojennych. Trzynaście lat później Patryki składały się zaledwie z 23 chałup. Jednak już w 1836 roku miejscowość była zamieszkana przez 255 osób i liczyła 40 domów.

W miejscowej szkole, do której uczęszczało 62 dzieci, pracował jako nauczyciel Maciej Chłosta. W 1871 roku Patryki liczyły 505, a w 1895 roku 575 mieszkańców. W 1890 spłonęła miejscowa szkoła. W 1895 roku uruchomiona została placówka pocztowa. Władze pruskie osiedliły we wsi wiele rodzin ewangelickich, sprowadzonych z głębi Niemiec. Proces asymiliacji z miejscową ludnością nie powiódł się - większość osiedleńców powróciła do Niemiec.

w 1885 roku w Patrykach założona została polska biblioteka. W 1928 roku wieś liczyła 435 mieszkańców. W tym czasie działał młyn, poza wsią w kierunku południowo-wschodnim powstały trzy gospodarstwa chłopskie. W spisie majątkowym z 1905 roku figuruje gospodarstwo Emila Bilitewskiego (100 ha), który był właścicelem młyna, mleczarni, tartaku i elektrowni. Liczące 56 ha gospodarstwo należało natomiast do Paula Schlegela. W wykazach z 1922 roku widnieje już tylko 56-hektarowe gospodarstwo , którego właścicielem był niejaki von Pentz. Pożar, który wybuchła w 1940 roku zniszczył połowę zabudowy wiejskiej w Patrykach.

W maju 1856 roku zarejestrowano urzędowo majatek rycesrki - Nowe Patryki, który założono na zachód od wsi, w kirunku Prejłowa. Nowy majątek obejmował powierzchnię 345 ha i należał do niejakiego Starka. W 1905 roku jego właścicielem był Wilhelm Laskawy. W majątku działała fabryka torfu. W 1922 roku kolejnym właścicielem był Gotthard von Pentz, a po nim jego syn - Ulrich. Teren folwarku był zamieszkany przez 85 osób. W 1932 roku obejmował obszar 250 ha.

Liczba mieszkańców i gospodarstw

1857 - 1933 - 1939 -

Ludzie związani z miejscowością

• Robert Bilitewski (1859-1935) - urodzony w Patrykach doktor teologii, warmińśki działacz plebiscytowy, pochowany na cmentarzu parafialnym w Klebarku Wielkim
• Ulrich Schrade (1943-2009) - urodzony w miejscowości filozof, etyk i teoretyk wychowania
• Maria Nowowiejska-Jackowska - zamieszkała w Patrykach siostra Feliksa Nowowiejskiego

Zabytki

• Drewaniany krzyż i dzwonniczka słupowa; zlokalizowane z centrum wsi
• Budynek dawnej szkoły
• Drewniana chałupa warmińska
• Stanowiska archeologiczne znajdujące się na zachód i południe od wsi
• Młyn z 2. połowy XIX wieku nad rzeką Kośną
• Warmińśki browar parowy; własność prywatna

Bibliografia

1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
6. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013