Kosaciec syberyjski
| Kosaciec syberyjski | |
| | |
| Iris sibirica | |
| L. | |
 Kosaciec syberyjski. Kwiat. Fot. Tomasz Bienias. Źródło: Commons Wikimedia | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Gromada | rośliny naczyniowe |
| Klasa | okrytonasienne |
| Rząd | szparagowce |
| Rodzina | kosaćcowate |
| Rodzaj | kosaciec |
| Gatunek | kosaciec syberyjski |
| Synonimy | |
Kosaciec syberyjski (Iris sibirica L.) – gatunek rośliny jednoliściennej z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae).
Morfologia
Łodyga pusta, wzniesiona, osiągająca 80 cm wysokości, wyższa od liści. Liście mieczowate (równowąskie), w liczbie od 2 do 6, ułożone w dwóch rzędach. Kwiaty przeważnie po dwa, niekiedy po 3-4 na jednym pędzie, biało-niebieskie, 6-członowe: trzy zewnętrzne człony okwiatu odgięte w dół, trzy wewnętrzne wzniesione. Kwitnienie przypada od kwietnie do początku lipca. Owocem jest trójkomorowa, wielonasienna torebka.
Rozmieszczenie i ekologia
Obszar występowania tego gatunku obejmuje południową, środkową i zachodnią Europę, Turcję, Kaukaz i Syberię. Jest uprawiany w Ameryce Północnej. W Polsce występuje w rozproszeniu na większości obszaru, ale najliczniej na Dolnym Śląsku, Wyżynie Lubelskiej i na Roztoczu. W Karpatach występuje w Bieszczadach, Beskidzie Niskim, Beskidzie Wyspowym, Dołach Jasielsko-Sanockich i na Pogórzu Wiśnickim. Nie występuje w województwie łódzkim, południowej i północnej części województwa mazowieckiego i na Pomorzu Zachodnim.
Występuje na torfowiskach niskich, m.in. na wilgotnych łąkach trzęślicowych, niekiedy na ich obrzeżach (np. w ziołoroślach czy nawet w mokrej psiarze). Niewielkie kępy z osobnikami kosaćca można spotkać też w rowach melioracyjnych oraz w pobliżu takich zbiorowisk roślinnych jak: rokiciny z wierzbą rokitą oraz łozowiska z wierzbą szarą na łąkach. Podłożem są żyzne gleby bagienne zawierające wapń, wyłącznie w nieuprawianych siedliskach. W górzystych terenach występuje tylko w dolinach. Gatunek charakterystyczny związku Molinion caeruleae.
W województwie warmińsko-mazurskim na stanowiskach naturalnych gatunek ten występuje w Mazurskim Parku Krajobrazowym i Parku Krajobrazowym Wzgórz Dylewskich.
Wartość użytkowa
Roślina ta objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. W skali kraju na stanowiskach naturalnych jest gatunkiem narażonym na wyginięcie (kategoria V na "Czerwonej liście").
Roślina ozdobna. Ze względu na wytrzymałość może być sadzona w miejscach nieodpowiednich dla innych roślin: cienistych i mokrych. Można też sadzić ją na rabatach bylinowych. Pięknie wygląda przy oczku wodnym, szczególnie w porze kwitnienia. Trawiaste liście mogą udawać szuwary. Dobrze rośnie w towarzystwie innych większych bylin lubiących wilgoć. Nadaje się na kwiat cięty. Ścina się je gdy 1-2 dolne kwiaty są rozwinięte.
Bibliografia
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew: Red list of the vascular plants in Poland. W: Mirek Zbigniew, Zarzycki Kazimierz, Wojewoda Władysław, Szelag Zbigniew (red.), Red lists of plants and fungi in Poland, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences 2006, s. 11-20.
pl.wikipedia.org, kosaciec syberyjski [23.06.2014]
pl.wikipedia.org, lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną w Polsce [23.06.2014]
