Wełnianka delikatna

Wełnianka delikatna
Eriophorum gracile
Koch.
Fot. Robert H. Mohlenbrock. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	jednoliścienne
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	wełnianka
Gatunek	wełnianka delikatna
Synonimy

Wełnianka delikatna (Eriophorum gracile Koch.) – gatunek rośliny należący do rodziny ciborowatych (Cyperaceae), rzędu wiechlinowców (Poales).

Morfologia

Wełnianka delikatna jest rośliną wieloletnią, do 60 cm wysokości, tworzącą luźne darnie. Tworzy wzniesioną łodygę o trójkątnym przekroju, wyrastającą z podziemnego kłącza. Liście rynienkowate o szerokości od 1 do 2 mm. Liście łodygowe z luźnymi pochwami i krótkim języczkiem. Kwiaty zgrupowane w 3-4 jajowate kwiatostany o długości 10 mm, zebrane na szczycie łodygi w niewielką rozrzutkę. Szypułki kłosów szorstkie, u nasady z liściowatymi podsadkami.
Kwiaty wyrastają w kątach przysadek. Okwiat złożony z licznych włosków, tworzących biały wełnisty puch. Kwiaty obupłciowe. Płatki każdego kwiatu przekształcone w wieniec krótkich szczecinek, pomiędzy którymi widoczne są trzy pręciki i słupek. Pręciki produkują duże ilości ziaren pyłku, które z łatwością porywane są przez podmuchy wiatru z nieosłoniętych niczym pylników. Kwiaty są zapylane przez wiatr, dlatego nie są barwne. Nie wabią owadów i nie wytwarzają nektaru. Owocem jest trójgraniasty orzeszek, opadający wraz z pękiem wełnistych włosków z okwiatu.

Rozmieszczenie i ekologia

Wełnianka delikatna występuje w Europie, Azji, Ameryce Północnej (zasięg cyrkumborealny). W Polsce gatunek rzadki, niegdyś liczba stanowisk wynosiła około 100, obecnie na większości z tych stanowisk gatunek ten już wyginął. Występuje na Pomorzu Zachodnim, na Pojezierzu Mazurskim, gdzie został odnotowany w obszarze Natura 2000 Ostoja Radomno, w okolicach Augustowa, w Biebrzańskim Parku Narodowym i na Polesiu Lubelskim. Na terenie Karpat Polskich potwierdzone są zaledwie trzy stanowiska.
Gatunek rośnie najczęściej na podłożu węglanowym, preferuje torfowiska przejściowe i okrajki torfowisk wysokich. Osobniki zwykle są nieliczne na poszczególnych stanowiskach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Caricion lasiocarpae.

Wartość użytkowa

Gatunek objęty jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. Został umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin w kategorii CR (krytycznie zagrożony). Największym zagrożeniem jest niewielka liczebność lokalnych populacji wełnianki delikatnej oraz niszczenie naturalnych siedlisk (osuszanie okrajków torfowisk wysokich).

Ciekawostki

Wełnianka delikatna należy do rodziny ciborowatych, zwanych dawniej także turzycowatymi. Nie jest trawą, od których różni się przede wszystkim trójkątną, pełną łodygą, która u traw jest pusta.
Puchu z wełnianek używano dawniej do wypełniania poduszek oraz podjęto próby wyrabiania nici, które okazały się bardzo nietrwałe ze względu na kruche i łamliwe włoski. Dziś rośliny te wykorzystywane są niekiedy na suche bukiety.
W Polsce rosną jeszcze trzy gatunki należące do tego rodzaju: wełnianka wąskolistna, wełnianka szerokolistna, wełnianka pochwowata.
Wszystkie gatunki wełnianek związane są z terenami otwartymi. Do swego rozwoju wymagają dużej ilości światła. Na mokrych, bagiennych łąkach wełnianki występują często w dużej liczbie. Takie zabagnione łąki na torfowiskach niskich oraz na wilgotnych górskich młakach z licznymi wełniankami określa się często jako "bielawy".

Bibliografia

Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z., Rośliny chronione. Warszawa 2006.
Henneberg, Skrzydlewska, Zatrucia roślinami wyższymi i grzybami. Warszawa 1984.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.

Zobacz też

Wełnianka delikatna, pl.wikipedia.org [10.12.2014]
iop.krakow.pl [10.12.2014]
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin, Dz. Ust. 2014, nr 0, poz. 1409, isap.sejm.gov.pl [10.12.2014]
magazyn.salamandra.org.pl [10.12.2014]