Produkty tradycyjne i regionalne

Produkty tradycyjne i regionalne – produkty rolne i środki produkcji objęte wykazem prawa unijnego, których jakość lub wyjątkowe cechy i właściwości wynikają ze stosowania tradycyjnych metod produkcji, czyli wykorzystywanych co najmniej 25 lat.

Ogólna charakterystyka

Coraz więcej Europejczyków uświadamia sobie potrzebę dbania o dziedzictwo kulturowe rodzimego regionu, w którym od stuleci tworzono wartości i zwyczaje, a przede wszystkim kształtowano przyzwyczajenia kulinarne i związane z nimi wytwarzanie oryginalnych produktów i potraw . W krajach UE polityka jakości i standaryzacji produktów jest prowadzona od dawna. Wynika ona z troski o konsumenta i ochrony jego interesów. Dotyczy to także produktów żywnościowych, które powstają poza dużymi zakładami przemysłowymi i bez zastosowania nowoczesnych technologii. Inicjatorami stworzenia przepisów ochraniających regionalne specjały byli Francuzi. Przyczynili się oni do przeniesienia na poziom europejski francuskiego ustawodawstwa, które powstało na początku XX w. i pierwotnie dotyczyło ochrony win.

W celu ochrony regionalnych specjałów, zgodnie z ustawodawstwem unijnym, produkty spożywcze można zarejestrować w trzech kategoriach, z których każda ma przypisany symbol graficzny (rys. 1). Są to:

• chroniona nazwa pochodzenia (Protected Designation of Orgin – PDO)
• chronione oznaczenie geograficzne (Protected Geographical Indications – PGI)
• gwarantowana tradycyjna specjalność (Traditional Speciality Guaranteed – TSG)

Rys. 1. Znaki produktów o chronionej nazwie pochodzenia, chronionym oznaczeniu geograficznym i gwarantowanej tradycyjnej specjalności

Źródło: minrol.gov.pl

Znak "chronionej nazwy pochodzenia" oznacza nazwę konkretnego miejsca (w wyjątkowych sytuacjach kraju) używaną do opisania produktu rolnego lub artykułu spożywczego, który pochodzi z konkretnego terenu. Odnosi się do produktu, którego poszczególne etapy wytwarzania są niezmienne, a cechy są w większości lub wyłącznie powiązane z danym otoczeniem geograficznym i typowymi dla niego naturalnymi oraz ludzkimi czynnikami. Ubiegać się o nią mogą producenci wyrobów, których jakość jest obiektywnie powiązana z pochodzeniem, a cały proces technologiczny odbywa się na terenie, do którego odnoszona jest nazwa produktu.
Znak "chronione oznaczenie geograficzne" dotyczy produktu, którego nazwa wykorzystuje nazwę regionu, konkretnego miejsca lub w wyjątkowych przypadkach nazwę kraju, gdzie produkuje się dany wyrób. Wyrób powinien wyróżniać się specyficzną, wyjątkową jakością, renomą, recepturą. Dodatkowo może posiadać inne cechy związane z pochodzeniem geograficznym, wynikające z czynników naturalnych, jak np. z występującym na tym obszarze ukształtowaniem terenu, klimatem, roślinnością, wyjątkowością gleby. O jakości produktu decydować mogą również lokalne umiejętności i tradycje wytwarzania.

Oznaczenie "gwarantowana tradycyjna specjalność" odnosi się do produktów rolnych lub środków spożywczych posiadających specyficzną nazwę lub mających specyficzny charakter. Taki produkt ponadto posiadać powinien cechę lub zespół cech wyróżniającą go na tle innych wyrobów w tej kategorii. Nazwa powinna określać jego specyficzny charakter będący wynikiem tradycyjnego sposobu produkowania lub przetwórstwa bądź tradycyjnego składu. Za tradycyjne uznawane są produkty rolne lub środki spożywcze będące na rynku unijnym przynajmniej przez okres wskazujący na przekazanie z pokolenia na pokolenie, jednocześnie czas ten powinien odpowiadać okresowi przypisywanemu zwykle jednemu pokoleniu oraz wynosić minimum 25 lat.

Aktualny spis produktów tradycyjnych i regionalnych zamieszczony jest na stronie internetowej Unii Europejskiej ec.europa.eu. Na koniec lipca 2014 r. zarejestrowanych było 1236 produktów z krajów UE-28, w tym 36 polskich, wśród nich są m.in. bryndza podhalańska, andruty kaliskie, półtorak, dwójniak.

Listę produktów tradycyjnych zarejestrowanych w Polsce odnaleźć można na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl/pol. Zostały skategoryzowane wg województw.

Produkty tradycyjne i regionalne w województwie warmińsko-mazurskim

Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w województwie warmińsko-mazurskim zarejestrowano 25 produktów tradycyjnych i regionalnych w kilku kategoriach, są to:

1. Produkty mleczne:

• mleka zsiadłe
• ser welski
• ser salami mazurski

2. Produkty mięsne:

• polędwica wędzona z mazurskiej wędzarni
• baleron wędzony z mazurskiej wędzarni
• boczek wędzony z mazurskiej wędzarni
• kiełbasa jałowcowa z mazurskiej masarni
• kiełbasa wiejska pieczona z mazurskiej masarni
• szynka z mazurskiej masarni
• mazurska karkówka wędzona
• mazurska kiełbasa wędzona
• mazurska polędwica wędzona
• mazurska szynka wędzona
• mazurska słonina wędzona
• mazurski boczek wędzony
• szynka dylewska dojrzewająca

3. Warzywa i owoce:

• syrop buraczany

4. Wyroby piekarnicze i cukiernicze:

• sękacz mazurski
• brukowiec mazurski
• fafernuszki.

5. Miody:

• miód Mazur Garbatych
• miód lipowy z Barcji
• miód wielokwiatowy z Barcji

6. Napoje:

• niedźwiedziówka mazurska nalewka
• okowita miodowa warmińska

Bibliografia

Chudy S., Gierłatowska U., Produkty tradycyjne i regionalne z perspektywy szczecińskich studentów. Journal of Agribusiness and Rural Development", 2013, nr 1(27), s. 45-52.
Grembowiec M., Rola produktów tradycyjnych i regionalnych w podejmowaniu decyzji nabywczych przez konsumentów na rynku dóbr żywnościowych w Polsce, "Zeszyty Naukowe SGGW Problemy Rolnictwa Światowego", 2008, t 10(25) z. 2, s. 22-31.
Grzybek M., Kawa M., Rodzaj i cechy produktów regionalnych, pochodzących z West Yorkshire w Wielkiej Brytanii, "Journal of Agribusiness and Rural Development", 2010, nr 3(17), s. 31-38.
Stankiewicz D., Produkty regionalne i tradycyjne, Biuro Studiów i Ekspertyz, nr 1146, Kancelaria Sejmu, Warszawa 2005.
Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz.U. 2005, nr 10, poz. 68).