Dzwonniczki ludowe

Dzwonniczki ludowe – zazwyczaj wolnostojące obiekty wykonane ze specjalnie ukształtowanego drzewa, na których wieszano dzwonki.

Dzwonniczka ludowa z dzwonkiem w Łęgajnach. Fot. Stanisław Kuprjaniuk

Dzwonniczka ludowa z krucyfiksem w Kaplitynach. Fot. Stanisław Kuprjaniuk

Położenie

Dzwonniczki ludowe z reguły były sytuowane w miejscach centralnych we wsi przy kaplicach np. Łęgajny, kapliczkach np. Kaplityny, Kronowo, Ruś; domach prywatnych np. Dajtki, Patryki, Praslity, Rozgity, Różnowo.

Opis

Sporadycznie w krajobrazie Warmii, zwłaszcza w jej południowej części, występują dzwonniczki ludowe. Były to z reguły obiekty wolnostojące.

Dzwonniczki zazwyczaj wykonywano ze specjalnie ukształtowanego drzewa, które w sposób naturalny rozchodziło się w wyższej partii tworząc dwie odnogi i miejsce na dzwon. Być może dokładniej powinno się obiekty te nazywać krzyżami z dzwonkiem, lub krzyżami – dzwonniczkami. Za takim określeniem przemawia widok dzwonniczki z profilu, gdy trzon wraz poprzecznicą, podtrzymującą daszek obiektu, tworzyły kształt krzyża. Na takiej poprzecznicy zwyczajowo był umieszczony drugi krzyż z wizerunkiem Chrystusa. Obecnie tylko jedna dzwonnica w Kaplitynach zachowała do dzisiaj figurę Ukrzyżowanego. Wierna jej kopia znajduje się obecnie na terenie Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, będąc ważnym eksponatem regionalnego dziedzictwa kulturowego.

Wszystkie warmińskie dzwonniczki ludowe zwieńczone były daszkami z desek lub obite blachą, aby zabezpieczyć w ten sposób figurkę przed zniszczeniem na słocie.

Sama dzwonnica służyła do zawieszenia dzwonów, które wykorzystywano zarówno do celów sacrum i profanum. Żywot takiego obiektu był stosunkowo krótki. Wiek tych obiektów dochodził bowiem do 40-50 lat. Podobnie jak w przypadku fundacji krzyży drewnianych specjalnie dbano o to, by były bardzo wysokie, aby w miarę rozkładu drewnianego trzonu wkopanego w ziemię, można je było powtórnie zakopać. Najwyższą obecnie dzwonnicą jest obiekt w Kaplitynach 7 m, przeszło 6 m osiągają dębowe dzwonnice w Łęgajnach i Patrykach. Niższe są dzwonniczki w Dajtkach, Kronowie, Rozgitach (sam drzewiec), Praslitach i Rusi.

Na podstawie źródeł pisanych i ikonograficznych można wskazać miejscowości, w których istniały takie konstrukcje: Groszkowo, Wygoda.

Istnieją także inne miejscowości, jak Leszno i Marcinkowo, w których dzwonek, pierwotnie zawieszony na konarze drzewa, został przeniesiony do zbudowanej nowej konstrukcji.

Bibliografia

Hochleitner Janusz, Kapliczki Warmii południowej. Przydrożne obiekty kultu jako element ludowego systemu komunikacji, Olsztyn 2004.

Kuprjaniuk Stanisław, Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem kapliczek, w druku.

Linki zewnętrzne

Kapliczki Warmii [22.12.2013]