Połom

Połom
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olecki
Gmina	Świętajno
Liczba ludności (2010)	271
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Połom
Położenie na mapie Polski Połom
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Połom (niem. Polommen, Gut Polommen, od 1938 r. Herzogsmühle) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie oleckim, w gminie Świętajno. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego. Wieś w 2010 roku liczyła 271 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Dariusz Chodkiewicz.

Położenie

Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Pojezierzu Ełckim, nad rzeką Ełk i strumykiem Połomka, 20 km na południowy zachód od Olecka i 5 km na południowy zachód od Świętajna, w pobliżu granicy z powiatem ełckim. Rozciągające się na północ i południe od wsi lasy zwane są Połomskimi Lasami.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. Źródła z 1540 roku wymieniają Połom jako już zamieszkałą wieś (36 chłopów); od 1547 roku istniała tu owczarnia. W 1561 roku książę Albrecht Hohenzollern wystawił mieszkańcom brakujący przywilej; sołtysi Stańko i Piotr otrzymali trzy łany, a wieś 30 łanów na prawie magdeburskim. Jednak już w następnym roku obu sołtysom nadano cztery łany w Sajzach, a wieś czynszowa w Połomie przestała istnieć. Na jej miejscu założono wówczas folwark książęcy wraz ze wspomnianą owczarnią. W 1636 roku folwark obejmował ponad 40 łanów, a owczarnia ponad sześć łanów. Młyn powstał tu już w XVI wieku, a aż do końca wieku XVIII znajdowała się we wsi huta żelaza. Pod koniec XIX wieku majątek państwowy w Połomie miał powierzchnię 906 hektarów i był jednym z największych w powiecie oleckim. Połom należał do parafii ewangelickiej w Świętajnie. Od XVII do początku XIX wieku Połom był siedzibą administracji oraz władz skarbowych.

Szkołę we wsi założono w 1762 roku. W 1935 roku były tu już dwie szkoły, w każdej zatrudniano po jednym nauczycielu. Do pierwszej z nich uczęszczało w ośmiu klasach łącznie 44 uczniów, a do drugiej – 13 uczniów.

Po II wojnie światowej na bazie dawnego majątku we wsi utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne.

Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

• 1857 r. – 277 osób

• 1933 r. – 405 osób

• 1939 r. – 376 osób

Ludzie związani z miejscowością

• Gottlieb Skowronnek (zm. 1913) – publicysta i poeta mazurski, często pisał do szczycieńskiego "Mazura"

Zabytki

• pozostałości dawnego zespołu dworsko-parkowego z przełomu XIX i XX wieku: dwie murowane obory, drewniana stodoła, murowany magazyn, pozostałości parku dworskiego
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku, koło zabudowań dawnego majątku
• cmentarz ewangelicki z XIX wieku
• budynek dawnej karczmy (dom nr 2), murowany, z przełomu XIX i XX wieku
• domy murowane z przełomu XIX i XX wieku (nr 7, 8, 9, 12)
• zespół leśniczówki z początku XX wieku: leśniczówka i dwa budynki gospodarcze, murowane, Wiczno

Turystyka

• szlak kajakowy rzeką Ełk o łącznej długości 74 km – przebieg trasy: Mazury – Zamoście – Połom – Straduny – Ełk – Prostki – Bogusze

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1, Olsztyn 2011.
Białuński Grzegorz, Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do 1568 roku) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
'Olecko. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1974.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Gminna ewidencja zabytków, udostępniona E-ncyklopedii przez Urząd Gminy w Świętajnie, 30.12.2013.
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]