Kieźliny

Kieźliny
Kościół pw. św. Rozalii w Kieźlinach. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Dywity
Liczba ludności (2010)	1229
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kieźliny
Położenie na mapie Polski Kieźliny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Źródło: archipelag.ceik.eu

Kieźliny (niem. Köslinen, Kieslinen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Dywity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś w 2010 roku była zamieszkana przez 1229 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Janusz Jędrzejewski.

Położenie

Miejscowość jest położona na Pojezierzu Olsztyńskim, w odległości 5 km na północny wschód od Olsztyna. W pobliżu przepływa rzeka Wadąg.

Dzieje miejscowości

Przywilej lokacyjny został wydany przez kapitułę warmińską w roku 1348. Odbiorcą nadania był pierwszy sołtys – Fryderyk, od którego imienia wieś miała przyjąć nazwę Frederichsdorf. Początkowo jednak funkcjonowała pierwotna nazwa Koseler. Nadanie określało również granice wsi: jezioro Wadąg, młyn Wadąg, majątek niejakiego Mateusza (tzn. Dągi) oraz nowe miasto, czyli Olsztyn. Kieźliny obejmowały obszar 30 włók nadanych na prawie chełmińskim między jeziorem Wadąg i Dywickim. W roku 1461 Krzyżacy pod wodzą komtura elbląskiego Henryka von Plauena zniszczyli wieś i niemal całą okolicę. Kieźliny opustoszały. Dopiero w 1552 roku kapituła warmińska nadała 8 włók nowemu sołtysowi – Henrykowi Tregerowi, który zobowiązał się do obsadzenia wsi kolonistami. W 1565 roku miejscowość była zamieszkana jedynie przez 6 osób. W XVIII wieku rząd pruski przekazał Kieźliny w ręce prywatne. Pod koniec tego stulecia Kieźliny składały się z 14 domów.

W latach 1888–1891 w miejscowości działała polska biblioteczka Towarzystwo Czytelni Ludowych. W okresie międzywojennym kilku mieszkańców należało także do Związku Polaków w Niemczech. Parafia została erygowana w 1981 roku przez ówczesnego biskupa warmińskiego – Józefa Glempa. W roku 1993 Kieźliny były zamieszkane przez 679 osób.

Szkolnictwo

W miejscowości funkcjonuje przedszkole.

Gospodarka

W Kieźlinach działa Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna.

Kultura

• W roku 2003 we wsi zostało założone Warmińskie Stowarzyszenie Kobiet Kieźlińskich, zajmujące się integracją kobiet oraz pielęgnowaniem i popularyzowaniem lokalnych tradycji i zwyczajów.
• We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".

Ludzie związani z miejscowością

• Jakub Jagałła (1863–1934) – urodzony w Kieźlinach ksiądz katolicki, generalny przełożony Zgromadzenia Księży Zmartwychwstańców
• Paweł Sowa (1897–1984) - urodzony w Kieźlinach publicysta, pedagog i działacz narodowy; współorganizował Związek Towarzystw Młodzieży w Prusach Wschodnich.

Zabytki

• neogotycka kaplica filialna wybudowana w 1906 roku jako wotum dziękczynne za ocalenie parafii w czasie epidemii; ołtarz i wystrój wnętrza pochodzą z XVIII wieku; od 1942 roku placówka duszpasterska
• przydrożna kapliczka warmińska z dzwonniczką, wzniesiona w 1886 roku
• przy rzece zlokalizowany jest głaz upamiętniający radzieckiego żołnierza – Piotra Dziernowa, który własnym ciałem zasłonił otwór strzelniczy niemieckiego bunkra, dzięki czemu umożliwił zdobycie Rosjanom drugiego brzegu rzeki

Przyroda

W miejscowości znajdują się pomniki przyrody – 4 głazy narzutowe.

Bibliografia

Lewicka Daniela, Tomkiewicz Ryszard, Gmina Dywity: teraźniejszość i przeszłość, Olsztyn 1994.
Skurzyński Piotr, Warmia i polskie Dolne Prusy. Przewodnik turystyczny, Gdynia 2012.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wrota Warmii i Mazur [04.12.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [08.12.2013]
Wikipedia [08.12.2013]
Nasza Warmia [23.09.2014]