Dywity (gmina wiejska)

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Gmina Dywity
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Agnieszka Sakowska-Hrywniak
Powierzchnia 161,16 km²
Liczba sołectw 19
Liczba miejscowości 27
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia 		11011
68 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NOL
TERYT 2814042
Urząd gminy
ul. Olsztyńska 32 11-001 Dywity
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Dywity – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego oraz powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Dywitach. Gmina rolnicza położona w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Olsztyn. W wyborach samorządowych w 2024 mandat wójta ponowne uzyskał Daniel Zadworny. W listopadzie 2024 r. w miejsce zmarłego Daniela Zadwornego, wójtem została Agnieszka Sakowska-Hrywniak.[1] [2]

Kapliczka w Redykajnach
Fot. S. Czachorowski. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Józefa w Bukwałdzie
Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Brąswałdzie
Fot. Wesoły Geodeta. Źródło: Commons Wikimedia

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Dywity zajmuje powierzchnię 161,16 km2[3], w tym:

  • użytki rolne: 60%
  • lasy: 27%
  • wody: 2%

Gmina stanowi 5,7% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 11011 100 5544 50,3 5467 49,7
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 		68 34 34

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Dywity było dodatnie i wynosiło 162 osób[3].

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Dywity były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim[4].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[5]. Gromada Dywity przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy[6].

Nowo utworzona gmina Dywity została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[7]. W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Plutki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Spręcowo, Tuławki, Zalbki.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Dywity została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa [9]umiejscowiły gminę Dywity w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina wiejska Dywity graniczy z gminami: Jonkowo, Świątki, Dobre Miasto, Jeziorany, Barczewo oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Barkweda, Brąswałd, Bukwałd, Dąbrówka Wielka, Dywity, Frączki, Gady, Gradki, Kieźliny, Ługwałd, Nowe Włóki, Redykajny, Rozgity, Różnowo, Sętal, Słupy, Spręcowo, Tuławki, Zalbki.

Pozostałe miejscowości: Lipniak, Wopy, Bukowina, Dągi, Plutki, Myki, Szypry, Wadąg.

Gospodarka

Głównymi kierunkami rozwoju gospodarczego gminy Dywity są przemysł i usługi, które uzupełnia rolnictwo.

W rolnictwie większość gospodarstw stanowią gospodarstwa indywidualne. Struktura ich wielkości jest niekorzystna. Większość z nich to gospodarstw małe (do 1 ha) i średnie (od 1-10 ha), brakuje natomiast dużych. Do podstawowych form gospodarowania w gminie zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej przeważa uprawa zbóż, roślin przemysłowych i pastewnych; w produkcji zwierzęcej dominuje hodowla trzody chlewnej i drobiu. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną.

Gmina należy do średnio uprzemysłowionych. Rozwinięty jest przemysł drzewny, rolno-spożywczy; rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Dywity wynosiła pod koniec 2013 roku 1386. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 1367 tworzy sektor prywatny. 291 firm było zarejestrowanych w dziale handel hurtowy i detaliczny, 160 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 179 firm w dziale budownictwo, 41 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 25 firm[3]. Do największych podmiotów gospodarczych w gminie należą: Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna "Kieźliny" w Kieźlinach, Wipasz S.A. w Wadągu, Majjwerr Catering Dywity, PHU MYK POL w Mykach, PGF CEFARM w Dywitach, ASIMPEX w Dywitach, Zakłady Drzewne w Dywitach, Mebel Styl w Słupach, EUROGAZ-BOMBI w Słupach.

Turystyka nie odgrywa w gminie znaczącej roli. Gmina nie posiada atrakcji turystycznych o znaczeniu ponadlokalnym; dysponuje terenami o walorach krajobrazowych (urozmaicona rzeźba terenu, jezioro Wadąg, rzeki, lasy), jednak brak odpowiedniego zagospodarowania terenu i infrastruktury zmusza mieszkańców do korzystania z usług turystycznych w Olsztynie.
W gminie funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne w miejscowościach: Ługwałd, Spręcowo, Różnowo, Sętal, Gady, Bukwałd, Brąswałd, Redykajny[10].

Gmina Dywity należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Warmińskiego Związku Gmin oraz LGD "Warmiński Zakątek".

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Dywity wynosiła 514 osób[3], co stanowi 5,7% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 7,9% ludności[11].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

W ramach Gminnego Ośrodka Kultury funkcjonują: Gminna Biblioteka Publiczna w Dywitach (filie biblioteki znajdują się w Kieźlinach i Sętalu) oraz Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych w Gadach

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

Zabytki znajdujące się na terenie gminy

Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Dywity należą[12]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • Szlak Kopernikowski – przebiega przez Brąswałd i Barkwedę
  • Szlak Napoleoński Barkweda - Konradowo
  • szlak kajakowy na rzece Łynie,
  • szlaki rowerowe:
    • trasa "czerwona" – Dywity – Lipniak – Barkweda – Bukwałd – Buki – Pistki – Spręcowo – Brąswałd – Ługwałd – Dywity,
    • trasa "zielona" – Dywity – Ługwałd – Różnowo – Setal – Dabrówka Wielka – Kolonia Gady – Różnowo – Dagi – Dywity,
  • "Strusiolandia" w Bukwałdzie
  • obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody
  • jeziora, lasy
  • liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Dywity można uzyskać na stronie internetowej: UM Dywity.

Religia

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Dywity istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Siatkarski MIX, gminny turniej tenisa stołowego, turnieje piłki nożnej.
Na terenie gminy działa klub:

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[13]:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Dywity znajduje się 7 pomników przyrody (ochroną objeto, m.in: głaz narzutowy w leśnictwie Buki, głazy narzutowe w Kieźlinach) oraz użytek ekologiczny "Bagno Bażęgi"[13].

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalanie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Zobacz też:

Przypisy

  1. ↑ https://www.olsztyn24.com/news/42702-agnieszka-sakowska-hrywniak-nowym-wojtem-gminy-dywity.html
  2. ↑ https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281404#results_vote_elect_mayor_round_2
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Bank Danych Lokalnych GUS
  4. ↑ Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
  5. ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl
  6. ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  7. ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim.
  8. ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  9. ↑ Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl
  10. ↑ Urząd Gminy Dywity
  11. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
  12. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
  13. ↑ 13,0 13,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bibliografia

Dz.U. 1946, nr 28, poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43. poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972. nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Plan rozwoju lokalnego gminy Dywity, Olsztyn 2004.
Bank Danych lokalnych GUS [20.10.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Dywity [20.10.2014]
Urząd Gminy Dywity [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Kuratorium Oświaty w Olsztynie, Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.10.2014]

Źródło: „http://encyklopedia.warmia.mazury.pl/index.php?title=Dywity_(gmina_wiejska)&oldid=158398”