Wajsznory (gmina Kętrzyn)

Wajsznory
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2013)	89
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wajsznory
Położenie na mapie Polski Wajsznory
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wajsznory (niem. Weischnuren) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn. Miejscowość w 2013 roku liczyła 89 mieszkańców. Funkcję sołtysa sprawuje Waldemar Szulc.

Położenie

Miejscowość położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, około 4 km na południowy-wschód od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

Wieś założona w 1343 roku przez wielkiego mistrza Ludolfa Königa jako majątek służebny. Pierwszy właściciel majątku Waisnorai otrzymał 33 łany (554,4 ha) dziewiczej puszczy i 20 lat wolnych od płacenia podatków – tyle mu dano czasu, by rąbał puszczę na przedpolach Kętrzyna i się wzbogacił. W latach 1346-1347 na wieś kilkakrotnie napadli Litwini obracając w popiół wszystko, cokolwiek w tych okolicach zbudowano. Kolejnych spustoszeń na tych terenach dokonały walki w czasie wojnie trzynastoletniej (1454-1466), a także w ostatniej z wojen polsko – krzyżackich przed likwidacją Zakonu, w 1520 roku. Na przestrzeni wieków zmieniali się właściciele majątku. W XVII wieku była to rodzina szlachecka o nazwisku Slobott (Schlubut), która od XV wieku posiadała również majątek w Warkiejmach, czyli Sajnie Wielkiej. W 1785 roku właścicielem wsi był von Schlichting, a w 1820 roku szlachcic polski Franciszek Tyszka. W tym czasie, w związku z uwłaszczeniem chłopów, obok wsi folwarcznej, ukształtowała się wieś chłopska. W 1820 roku we wsi był 16 chałup i 182 mieszkańców, a w 1928 roku liczyła kilka zagród i 64 mieszkańców. Od połowy XIX wieku kolejnym właścicielem majątku była rodzina Dieckmannów. W 1871 roku ich posiadłość liczyła 1497 mórg. Zbudowali oni rozległą rezydencję dworską, otoczoną parkiem. Unowocześnili zabudowę folwarczną i dokupili folwark Borek przy Podleskiej Górze, na południe od Wajsznor. W 1889 roku ich majątek liczył już 404 ha (w tym 50 ha lasu). W 1900 roku we wsi, w której było 5 gospodarstw chłopskich, zbudowano jednoklasową szkołę. Od 1907 roku właścicielem majątku stał się Weidemann, zaś około 1918 roku Wajsznory wraz z Borkiem na południu oraz folwarkiem Jurki na północy, nabył Gustaw Drews. Łącznie majątek liczył wówczas 473 ha. Było w nim 150 sztuk bydła, stadnina liczyła 96 koni, owczarnia 200 owiec, a tuczarnia 150 świń. Powierzchnia majątku rodziny (tereny folwarczne w Borku) zmalała, gdy w 1938 roku, na równinie po wschodniej stronie Wajsznor zbudowane zostało lotnisko wojskowe dla głównej kwatery Hitlera. Drews gospodarował tu do 1945 roku., gdy jednak w 1938 r., na równinie po wschodniej stronie Wajsznor zbudowane zostało lotnisko wojskowe dla głównej kwatery Hitlera, tereny folwarczne w Borku znacznie zmalały.
W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa umiejscowiły ją w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim.

Zabytki

Z początku XIX w. pochodzi starszy cmentarzyk, późniejszy założono w 1850 roku.

Ciekawostki

Do końca XIX wieku we wsi był wiatrak.

Bibliografia

Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [10.02.2015]
Bank Danych Lokalnych GUS [10.02.2015]
BIP Urzędu Gminy Kętrzyn [10.02.2015]
Mapy Google Maps [10.02.2015]
www.jerzysikorski.pl [10.02.2015]