Martiany

Martiany
Zabytkowy bunkier w Martianach. Fot. Mieczysław Kalski
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Kętrzyn
Liczba ludności (2010)	149
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Martiany
Położenie na mapie Polski Martiany
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dworek w Martianach.
Fot. Mieczysław Kalski

Martiany (niem. Martenheim) – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Kętrzyn. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 149 mieszkańców.

Położenie

Miejscowość położona jest na Pojezierzu Mazurskim, nad jeziorami Wersminia i Martiany. Martiany leżą w odległości 12 km od Kętrzyna.

Dzieje miejscowości

Powstanie wsi datowane jest na koniec XIV wieku. Około 1393 roku zakon krzyżacki nadał majątek o wielkości 30 łanów rycerzowi o imieniu Merten, od którego miejscowość wzięła swą nazwę. Merten jako właściciel i zasadźca sprowadził do osady wolnych chłopów, prawdopodobnie Polaków. W XVI wieku nastąpił napływ polskich osadników z terenu Mazowsza. W 1539 roku właścicielem Martian był już polski szlachcic Maciej Skrodzki. W tym okresie Martiany należały do ewangelickiej parafii w Sterławkach Wielkich. W 1619 roku 5 łanów na prawie magdeburskim nabył Adam Myślęta. W 1698 roku dobra w Martianach były już własnością Krzysztofa von Eberta.

W 1785 roku wieś składała się z 20 chałup. Około 1866 roku doszło do wydzielenia z obszaru wsi majątku i folwarku, które stały się własnością rodziny Krause. Wybudowali oni w Martianach dwór, a z czasem niewielkie zabudowania gospodarcze. W 1881 roku we wsi założono zajazd i karczmę. W latach 20. XX wieku w folwarku prowadzono hodowlę koni, owiec, świń. Przez Martiany biegł trakt prowadzący od strony Giżycka do Kętrzyna, Bartoszyc i Królewca.

Po zakończeniu II wojny światowej w miejscowości powstał PGR Martiany.

Obecnie wieś ma charakter miejscowości turystycznej. W 2000 roku Martiany były zamieszkane przez 149 osób.

Turystyka

• domki letniskowe
• łowisko nad jeziorem Wersminia

Zabytki

• dwór w Martianach wybudowany w drugiej połowie XIX wieku, z pozostałościami parku, obecnie własność prywatna
• bunkier typu "B" wybudowany w 1939 roku, wchodzący w skład Giżyckiego Rejonu Umocnionego.

Po drugiej stronie drogi znajdują się częściowo zachowane schrony z okresu I wojny światowej

• cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Kętrzyn i okolice, oprac. Izabela Karpiuk, Kętrzyn 2001.
Licharewa Zofia, Kętrzyn. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1962.
Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, red. Aniela Bałanda, Olsztyn 1978.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [14.12.2014]
jerzysikorski.pl, historia wsi Martiany [14.12.2014]
Mazury.info [14.12.2014]
wersminia.pl, Łowisko Wersminia [14.12.2014]