Wróżby

Wróżby – dla ludów świata barbarzyńskiego rytuały pozwalające nawiązać mistyczne połączenie pomiędzy światem materialnym i niematerialnym i dzięki temu odkryć przyszłe losy lub wolę bogów. Tak rozumiane wróżbiarstwo było częścią kultury wszystkich ludów świata, w tym Bałtów, a wśród nich Prusów.

Wróżby u Prusów

Zabiegi wróżbiarskie były u Prusów stosowane nader często, o czym świadczy zapis w kronice Piotra z Dusburga: Prusowie rzadko realizowali jakieś ważne przedsięwzięcie, jeśli zgodnie ze swoim zwyczajem przez rzucenie losu pierwej nie dowiedzieli się od swoich bogów, czy powinno wyjść im ono na dobre czy na złe.

Żadna istotna czynność obarczona możliwością niepowodzenia nie mogła zostać podjęta, zanim nie poznano przez wróżby jej wyniku. Aby zacząć działać, Prusowie potrzebowali jednoznacznego potwierdzenia, że przedsięwzięcie zostanie uwieńczone sukcesem. Wskazuje to na swoisty fatalizm rządzący ich postępowaniem. Wróżyli również w sprawach związanych z wojną. Opisuje to tak zwana legenda galindzka.

Sposoby wróżenia

Wróżono na różne sposoby. Używano tak zwanych wiórków, czyli losów. Były to krótkie (3–5 cm) patyczki rozcięte wzdłuż na pół. Posiadały stronę jasną i ciemną. Wykonywano je z "bożego drzewka", czyli bylicy boże drzewko (artemisia abrotanum). Rzucano nimi, a z układu wróżbita odczytywał przepowiednię.

Stosowano też hippomancję, czyli wróżenie z udziałem koni i włóczni. Włócznie wbijano w ziemię lub układano na ziemi. Kapłan prowadził konia i uważnie obserwował, którą nogą przekroczy owe włócznie – lewą czy prawą. Wierzono, że wróżebnego konia dosiadał jeden z bogów i to on powodził nim, kierując jego krokami, a tym samym dając znak.

Wróżono również z układu wnętrzności lub upływu krwi zwierząt składanych w ofierze. Takimi ofiarnymi zwierzętami były: wół, byk, dzik, świnia, kozioł, pies oraz czarny kogut.

Odczytywano też przyszły los z szumu wiatru, śpiewu i lotu ptaków.

Bibliografia

Piotr z Dusburga, Kronika ziemi pruskiej, tłum. S. Wyszomirski, Toruń 2004.
Antoni Mierzyński, Źródła do mytologii litewskiej, t. I: Od Tacyta do końca XIII wieku, Warszawa 1892.
A. Mierzyński, Źródła do mytologii litewskiej, t. II: Wiek XIV i XV, Warszawa 1896.
A. Fischer, Etnografia dawnych Prusów, Gdynia 1937.