Jedwabno

Jedwabno
Herb Jedwabna
Kapliczka przy kościele w Jedwabnie. Fot. Mieczysław Kalski
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Jedwabno
Liczba ludności (2011)	3 719
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	14-140
Tablice rejestracyjne	NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Jedwabno
Położenie na mapie Polski Jedwabno
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Zabytkowa willa w Jedwabnie.
Fot. Mirosław Garniec

Kościół w Jedwabnie
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Jedwabno (niem. Jedwabno, Gedwangen) – wieś gminna położona w Polsce w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Jedwabno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy Jedwabno. W 2011 roku wieś liczyła 3 719 mieszkańców. Aktualnie funkcję wójta pełni Sławomir Ambroziak.

Położenie

Miejscowość położona jest na pograniczu Pojezierza Olsztyńskiego i Równiny Mazurskiej, w odległości 19 km na południowy zachód od Szczytna.

Dzieje miejscowości

Miejscowość w źródłach występowała początkowo jako Gedewewe, co wskazuje jej staropruskie pochodzenie. Osada powstała na miejscu grodziska i osady staropruskiej. W 1380 roku Krzyżacy wznieśli na tym obszarze zameczek myśliwski. Jedwabno posiadało tradycję wsi bartnickiej, o której wspominają źródła z 1436 roku. Przed 1579 rokiem działała w Jedwabnie parafia. W 1872 roku wieś liczyła 246 mieszkańców. Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych utrwalona historycznie nazwa niemiecka Jedwabno została w 1938 roku zastąpiona przez administrację nazistowską formą Gedwangen. W 1939 roku Jedwabno liczyło 1 288 mieszkańców.

Kultura

W miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna, Stowarzyszenie Kulturalne Tanecznik oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Jedwabna. Od 1984 r. działa tutaj Zespół Pieśni i Tańca, od 2004 r. organizowane są międzynarodowe plenery rysunku, a w latach 2004–2007 organizowano tu Międzynarodowy Konkurs na Rysunek Satyryczny „Jaka bede…”.

Sport

W miejscowości istnieją dwa kluby sportowe: Uczniowski Klub Sportowy Bocian oraz Klub Sportowy ''Zryw Jedwabno''.

Szkolnictwo

W Jedwabnie istnieje zespół szkół oraz przedszkole.

Bezpieczeństwo

W miejscowości działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

Religia

Znajdujący się w Jedwabnie kościół rzymskokatolicki jest siedzibą parafii. We wsi znajduje się także filiał parafii ewangelicko-augsburskiej z siedzibą w Pasymiu.

Zabytki

• kościół z 1932 roku
• budynek dawnej plebanii klasycystycznej z XVIII wieku
• secesyjna willa z początków XX wieku, zlokalizowana przy ul.1 Maja 63
• na dawnym cmentarzu wiejskim (lokalizacja nieustalona) znajduje się pojedyncza kwatera wojenna żołnierza niemieckiego i 7 żołnierzy rosyjskich, poległych w dniach 16–18 sierpnia 1914 roku

Ludzie związani z miejscowością

• Jadwiga Meyka (ur. 1939) – instruktor tańca, choreograf Zespołu Pieśni i Tańca „Jedwabno”
• Jan Suwała 1933–2003) – ksiądz, rzeźbiarz, twórca Galerii Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie, proboszcz miejscowej parafii w latach 1972-1983
• Urszula Porycka–Krawczewska – nauczycielka plastyki w szkole podstawowej w Jedwabnie, animatorka kultury, jedna z inicjatorek i organizatorek Galerii Sztuki działającej w latach 1999–2001 w Gminnym Ośrodku Kultury w Jedwabnie, malarka, grafik

Przyroda

W odległości około 5 km na południowy–zachód od miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody.

Bibliografia

Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Strona Gminy Jedwabno [10.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [18.07.2014]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [18.07.2014]