Osetnik

Osetnik
Źródło: archipelag.ceik.eu
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	lidzbarski
Gmina	Orneta
Liczba ludności (2010)	98
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Osetnik
Położenie na mapie Polski Osetnik
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Dworek w Osetniku.
Źródło: archipelag.ceik.eu

Ruiny Kościoła w Osetniku
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Osetnik (niem. Wusen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Orneta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. W 2010 roku wieś liczyła 98 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Teresa Mackieło.

Położenie

Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Orneckiej, na wschód od rzeki Pasłęki, 13 km na północny zachód od Ornety, przy granicy z powiatem braniewskim.

Dzieje miejscowości

W 1289 roku biskup Henryk Fleming nadał swemu bratu staropruską osadę Wosen położoną w górnym biegu Pasłęki, o powierzchni 100 łanów. Na obszarze tego nadania powstały wsie: Osetnik i Wojnity. W źródłach z 1317 roku teren Osetnika nazwany jest polem Tristin. Ze względu na zaginięcie przywileju lokacyjnego niewiele wiadomo o pierwszym okresie dziejów wsi. Przywilej został odnowiony w 1404 roku. W XVI wieku wieś jedynie nieznacznie ucierpiała od ostatniej wojny polsko–krzyżackiej i już po kilku latach była ponownie w pełni zagospodarowana; znajdowała się tu również karczma. Prawdopodobnie niedługo po zakończeniu wspomnianej wojny (przed rokiem 1539) wieś przeszła w posiadanie kapituły warmińskiej. W 1637 roku Osetnik raz jeszcze otrzymał przywilej lokacyjny, bowiem dwa poprzednie zaginęły podczas wojen szwedzkich. W połowie XVII wieku wieś obejmowała 96 łanów (wraz z Dąbrówką), na których gospodarowało 32 chłopów (w tym dwóch sołtysów) oraz karczmarz. W 1783 roku była to wieś królewska; działała tu wówczas papiernia.

Kościół w Osetnik wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XIII i XIV wieku; na skutek licznych przeróbek i remontów zatracił on pierwotny styl. Przy kościele działała zapewne szkoła parafialna, ale brak o niej wiadomości. Szkoła państwowa powstała najprawdopodobniej pod koniec XVIII wieku.

Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 146 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 43 w handlu i komunikacji.

Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych latach:

• 1783 r. – 68 gospodarstw rolnych

• 1820 r. – 510 osób, 62 gospodarstwa rolne

• 1857 r. – 955 osób

• 1905 r. – 1052 osoby

• 1933 r. – 868 osób

• 1939 r. – 831 osób, 203 gospodarstwa domowe

Kultura

• We wsi zorganizowano imprezy towarzyszące w ramach Bażyńskich Dni Literatury Regionalnej.
• We wsi realizowany jest projekt Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie pod nazwą "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur".

Zabytki

• ruiny XV-wiecznego kościoła, dzwony z tego kościoła znajdują się obecnie na terenie Niemiec, natomiast fragmenty ołtarza przeniesiono do kościoła w Chwalęcinie
• dawna plebania
• domy warmińskie (nr 14, 23, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 35, 37)
• budynki gospodarcze w zagrodach nr: 4, 7, 9, 11, 17, 23, 27, 29, 31, 34, 38
• drewniane stodoły w zagrodach nr: 23, 32 i 34
• zespół kapliczek, jedna z nich usytuowana jest w centrum wsi w pobliżu kościoła

Bibliografia

Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
Strona Urzędu Miasta i Gminy Orneta [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]