Grzęda
| Grzęda | |
| | |
 Kościół pw. św. Mikołaja w Grzędzie.
Fot. Mieczysław Kalski | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Bisztynek |
| Liczba ludności (2010) | 149 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Grzęda | |
| Położenie na mapie Polski  Grzęda | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Grzęda (niem.Sturmhübel) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Bisztynek.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość w 2010 roku była zamieszkana przez 149 osób. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Malwina Cywińska[1].
Położenie
Miejscowość leży w odległości 9 km na północny wschód od Bisztynka.
Dzieje miejscowości
Miejscowość została założona jako wieś czynszowa w 1339 roku na obszarze 64 włók. Zasadźcami byli dwaj Prusowie, bracia Piotr i Eckehard Lemkani. Nowo powstała osada została skolonizowana przez ludność pruską. Pierwotna nazwa wsi brzmiała Boumgarbe, co w języku pruskim oznaczało wzgórze bądź wzniesienie. Przyjęta później niemiecka nazwa Sturmhübel jest dosłownym tłumaczeniem nazwy pruskiej.
Wojna polsko-krzyżacka w latach 1519–1521 doprowadziła do spustoszenia i znacznego wyludnienia wsi, jednak już do roku 1533 udało się zasiedlić część opuszczonych włók. Kościół został wybudowany wkrótce po założeniu miejscowości, jego istnienie potwierdza spis parafii z końca XV stulecia. Wszystko wskazuje na to, że uległ on zniszczeniu w okresie konfliktu polsko-krzyżackiego (1519–1521). Nowy kościół został wzniesiony w 1581 roku. W 1754 roku częściowo spłonął. Ponowna konsekracja miała miejsce w roku 1779, a dokonał jej biskup Ignacy Krasicki.
Pierwsza szkoła została założona prawdopodobnie w momencie powstanie kościoła. Przed 1789 rokiem funkcję nauczyciela i zarazem organisty sprawował Michał Matern. W 1935 roku szkoła liczyła 93 uczniów i 2 nauczycieli. W 1785 roku Grzęda składała się z 58 domów. W XIX wieku w skład miejscowej parafii wchodziły miejscowości Janowiec, Pleśno, Zieleńce. Po 1945 roku wieś została zasiedlona przez polskich osadników. W 1947 roku uruchomiono szkołę podstawową.
Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:
- 1820 – 355 osób
- 1848 – 447 osób
- 1939 – 528 osób
Edukacja
W miejscowości funkcjonuje szkoła podstawowa.
Zabytki
- kościół pw. św. Mikołaja z 1779 roku, we wnętrzu trzy barokowe ołtarze
- pomnik ku czci poległych w czasie I wojny światowej, zlokalizowany na przykościelnym cmentarzu
- budynek dawnej szkoły z okres międzywojennego
- przykościelny cmentarz ewangelicki
Przypisy
Bibliografia
Biskupiec. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1969.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [20.12.2013]
mojemazury.pl [20.12.2013]
pl.wikipedia.org [20.12.2013]
