Tiedemann Giese

Tiedemann Giese
Tiedemann Giese, źródło: http://www.wikipedia.pl, 12.09.2013.
Data i miejsce urodzenia	1 czerwca 1480 r. Gdańsk
Data i miejsce śmierci	28 październik 1550 r. Lidzbark Warmiński

Tiedemann Giese, Gise, Gisius (ur. 1 czerwca 1480 w Gdańsku, zm. 23 października 1550 w Lidzbarku Warmińskim) – biskup chełmiński, biskup warmiński.

Życiorys

Szkoła i wykształcenie

W latach 1492–1496 Giese studiował filozofię na Uniwersytecie w Lipsku. Do stanu duchownego został wybrany spośród sześciu braci. 28 grudnia 1499 r. otrzymał magistra sztuk wyzwolonych. W 1500 r. rozpoczął praktykę prawniczą w Kurii Rzymskiej.

Praca

Od 1504 r. Giese był kanonikiem warmińskim oraz proboszczem w Zblewie (Żuławy Gdańskie) i parafii św. Piotra i Pawła w Gdańsku. W latach 1510-1515 i 1521-1524 sprawował urząd administratora dóbr kapitulnych w Olsztynie. W latach 1517-1537 był oficjałem generalny, a w latach 1523-1538 kustoszem kapituły. W 1536 r. król Zygmunt nadał mu biskupstwo chełmińskie. Zatwierdzenie nominacji przez Stolicę Apostolską otrzymał 11 stycznia 1538 r. W 1549 r. został wybrany na biskupa warmińskiego.

Giese był rzecznikiem interesów Polski na Warmii. Świadczy o tym list do Zygmunta Starego z prośbą o ochronę przed krzyżakami, którego był współautorem. Giese był zwolennikiem zachowania jedności kościoła oraz jego reformy metodami łagodnymi i pokojowymi.

Giese podjął polemikę z Janem Biresmannem – zwolennikiem luteraniznmu. W tym celu napisał rozprawę pt. "Anthelogikon". Zgadzał się w niej z luterańską nauką o łasce i powszechnym kapłaństwie wiernych. Dzieło to opublikowano w Krakowie w 1525 r. Giese wraz z Feliksem Reichem spisali statuty dla biskupstwa i Prus Książęcych, które opublikowano w 1528 r. Pracował także nad rewizją prawa chełmińskiego. Będąc biskupem chełmińskim dał się poznać, jako mecenas nauki i kultury.

Działalność społeczna, kulturalna, naukowa, polityczna

Giese był cenionym dyplomatą, zaufanym króla Zygmunta Starego. Był humanistą, który utrzymywał korespondencję m.in. z Erazmem z Rotterdamu, Filipem Melanchtonem i Jerzym Retykiem. W 1525 r. opublikował "Centum et decem assertionum, quas auctor earum Flosculos appellavit de homine interiore et exteriore. Antelogikon" - polemikę ze zwolennikiem Lutra Briesmannem. Niestety większość pozostałych jego prac zaginęła, jak - rozprawa "O Arystotelesie" i dzieło "De Regno Christi". Był przyjacielem Mikołaja Kopernika i walczył po jego śmierci o czystość przekazu dzieł mistrza. Już jako biskup warmiński napisał rozprawę "Hyperaspistes", w której bronił teorii ruchu ziemi.

Ciekawostki

Giese był synem burmistrza gdańskiego Alberta i Elżbiety Langenbeck. Był również spokrewniony z biskupem warmińskim Maurycym Ferberem. Jego bratanek, również Tiedemann Giese (1543-1582), był sekretarzem królewskim i dyplomatą. Ponadto babka Jana i Eberharda Ferberów była rodzoną siostrą babki Tiedemanna. Rodziny Giesów w średniowieczu zamieszkiwały liczne miasta hanzeatyckie. Giese wspierał finansowo rodzeństwo i ich dzieci. Szczególnie upodobał sobie brata Jerzego. Odnaleziono prawie 460 listów wystosowanych przez Giesego do Jerzego.

Bibliografia

Poczet biskupów warmińskich, pod red. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008, 510 ss.
Kinlis (dyskusja) 17:45, 25 wrz 2013 (CEST)