Ponary
Pole-obowiązkowe | |
| |
Pole-obowiązkowe Pole-obowiązkowe
| |
Rodzaj miejscowości | wieś niesołecka |
Państwo | ![]() |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | ostródzki |
Gmina | Miłakowo |
Liczba ludności (2010) | 130 (łącznie Ponary, Janowo, Naryjski Młyn) |
Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
Kod pocztowy | 14-310 |
Tablice rejestracyjne | NOS |
![]() {{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Ponary (niem.Gut Ponarien, od 1939 r. Ponarien) – wieś niesołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Miłakowo. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Spis treści
[ukryj]Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość położona nad północną zatoką Jeziora Narie, w odległości około 12 km na północny wschód od Morąga. Na wschód od dawnego majątku Ponary znajduje się las zwany Chrośniak (Tannenwald)
Dzieje miejscowości
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1337 roku . Przed tą datą istniały już dobra ziemskie, których właścicielem był zapewne bliżej nieokreślony Prus. Nazwa miejscowości nawiązuje do Jeziora Narie, nad którym jest położona (słowo pa w języku pruskim oznacza nad). W XVI wieku majątek stanowił własność rodziny Behrenreuter(Przyjemskich) herbu Rawicz, w kolejnym stuleciu przeszedł w posiadanie rodu Schoultz von Aschenrade. Pod koniec XVII wieku dobra zostały wykupione przez Friedricha von der Groeben - generał-lejtnanta piechoty i komendanta wojsk cudzoziemskich w armii koronnej Jana III Sobieskiego. Majątek odziedziczył jego bratanek, Wilhelm von der Groeben - dowódca regimentu piechoty wojsk koronnych. Ponary należały do rodziny aż od 1701 do 1945 roku. W skład dóbr wchodziło również Jezioro Narie.
W 1817 roku Ponary liczyły 100 mieszkańców, w 1858 – 201. W roku 1904 w dobrach było 4102 ha ziemi, w tym 1108 lasów. Zmniejszenie posiadłości wynikało z uwłaszczenia chłopów we wsiach: Brzydowo, Litwa, Brzeźno, Roje. W dobrach pozostały folwarki Janowo, Kolnik (w 1973 roku już nie istniał), Naryjski Młyn,Nowe Bolity, Roje a także Jezioro Narie.W 1939 roku miejscowość liczyła 277 mieszkańców.W styczniu 1945 roku ostatni właściciel majątku hrabia Konrad Karl von der Groeben opuścił z małżonką Ponary. W pałacu pozostała jego matka Benita z domu Finckenstein wraz ze służbą. Zanim została rozstrzelana miała podobno rozegrać partię szachów z radzieckim komendantem . W roku 1973 jako majątek Ponary należały do powiatu morąskiego.
Zabytki:
- Pałac wzniesiony na przełomie XVI-XVII wieku, przebudowany w stylu barokowym w 1743 roku, rozbudowany w roku 1860. Kuźnia wybudowana w 1861 roku znajduje się obecnie w ruinie. Wówczas wybudowano od strony ogrodu oficynę i połączono ją murami z gmachem pałacu, tworząc wewnętrzny dziedziniec. Pałac otacza park krajobrazowy. Obiekt dwukrotnie odnawiany po II wojnie światowej. Rodzinne portrety i wizerunki pruskich władców trafiły do olsztyńskiego muzeum. Przez wiele lat mieścił się w pałacu ośrodek wypoczynkowy jednego z toruńskich zakładów. Obecnie obiekt stanowi własność prywatną.
- W czasie prac archeologicznych odkryto 5 kurhanów i cmentarzysko ciałopalne.
Bibliografia:
- Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
- Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
- Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Bank Danych Lokalnych GUS: http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:19.08.2013]
- Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu:19.08.2013]
Przypisy
Zobacz też
Emzet (dyskusja) 14:03, 27 paź 2013 (CET) Emzet (dyskusja) 01:43, 27 wrz 2013 (CEST) Emzet (dyskusja) 00:47, 27 wrz 2013 (CEST)