Glitajny (gmina Korsze)

Glitajny
Nieistniejący dwór w Glitajnach
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	kętrzyński
Gmina	Korsze
Liczba ludności (2010)	410
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Glitajny
Położenie na mapie Polski Glitajny
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Glitajny (niem. Glittainen, Glittehnen) – wieś niesołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Korsze. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 410 mieszkańców (łącznie z Górą i Kałmami).

Położenie

Miejscowość leży w odległości 2 km na północny wschód od Korsz, przy drodze Korsze-Sępopol.

Dzieje miejscowości

Miejscowość została lokowana przez Winrycha von Kniprode w 1359 roku. Dokument lokacyjny odnowiono w 1409 roku. Wieś powstała na obszarze 10 włók na prawie chełmińskim. Glitajny nie uniknęły zniszczeń w okresie wojen polsko-krzyżackich, co bez wątpienia wpłynęło na intensywność procesu osadniczego. Na początku XVIII wieku do miejscowości dotarła epidemia dżumy, nie znamy jednak liczby ofiar, które pochłonęła. W 1785 roku wieś była majątkiem, składającym się z 10 budynków mieszkalnych. W 1817 roku 82 osoby zamieszkiwały w 17 domostwach. W 1889 roku majątek wraz z folwarkami w Węgorytach i Witoszynie obejmował powierzchnię 583 ha. W latach 20. XX wieku Glitajny należały do Georga Borrmanna.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie wsi powstało państwowe gospodarstwo rolne. W miejscowości uruchomiono przedszkole, do którego w 1970 roku uczęszczało 29 dzieci. Powstał również punkt biblioteczny. Po 1945 roku dwór został zaadoptowany na szkołę podstawową. W 1970 roku wieś liczyła 341 mieszkańców. W 1973 roku Państwowe Gospodarstwo Rolne w Glitajnach należało do sołectwa Wiklewo w gminie Korsze. W latach 70. budynek dworu został opuszczony, a obecnie jego pozostałości stanowią własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Wywodzi się od pruskich dóbr służebnych, założonych przez Zakon Krzyżacki ok. 1340 r. Lennik krzyżacki posiadał majątek wielkości 13 łanów. Po wojnie trzynastoletniej (1454-1466), Glitajny przeszły w ręce Oelsenów. Rodzina ta pochodziła z okolic Paderbornu.

Kapitan Aleksander August Leopold von Oelsen (1775-1811), był ostatnim dziedzicem na Glitajnach. Później majątek należał do rodziny mieszczańskiej Goebel. W 1785 roku Glitajny były majątkiem liczącym 10 domów mieszkalnych. W 1817 w 17 budynkach mieszkało 82 osoby. Goebel zakupił drugie Glitajny ( znajdowały się w pobliżu Bartoszyc), dokąd przeniósł się z rodziną. W majątku zostawił jedynie zarządcę.

W roku 1853 wydali córkę za mąż w rezultacie czego, otrzymała Glitajny w posagu i zamieszkała w nich razem ze swym mężem Carlem Friedrichem Ferdinanden Juliusem von Skopnikiem. Po śmierci rodziców, Glitajny odziedziczył syn, Maksymilian Karol Ferdynand Juliusz, po śmierci Maksymiliana – jego syn Maksymilian Karol Ferdynand. W miejsce starego dworu Oelsenów, Skopnikowie postawili piękny pałac. W trakcie działań wojennych owy pałac został zniszczony.

  W miejscowości, w płd. części parku dworskiego ulokowany był  niewielki cmentarz rodowy rodziny von Skopnik. Cmentarz nazywał się Marysin (Mariens Ruh) od imienia Marii Emilii von Skopnik. Spoczywali tu: Ernst Carl Ferdinand  (zm. w 04.1873 r.), Artur Carl Ferdinand (zm. 26.07.1873), Maximilian Carl Ferdinand sen. (zm. 17.02.1894 r.) i Gertruda Charlotta Luisa Joanna (zm. 17.02.1896 r.). Cmentarz, zniszczony całkowicie został po 1947r.

  Po drugiej wojnie światowej powstało w Glitajnach państwowe gospodarstwo rolne. W 1970 roku mieszkało tu 341 osób. Były tu w tymże roku przedszkole (29 dzieci) i punkt biblioteczny. W 1983 roku, wieś liczyła 23 domy, 58 mieszkańców. PGR Glitajny w 1973 roku należał do sołectwa Wiklewo, gminy Korsze. Obecnie Glitajny maja 396 mieszkańców (stan na dzień 08.10.2004r).

Na nim wygasł ten ród w Prusach, pozostała zaś tylko linia kurlandzka. Jeszcze w słowniku miejscowości z 1820 r. Glitajny, w których było 17 chałup i zamieszkiwały 82 osoby, figurują pod nazwiskiem Oelsenów. W rzeczywistości majątek należał już do rodziny mieszczańskiej Goebel, a wraz z Glitajnami – znajdujący się w pobliżu folwark Kałmy. W 1834 r. Goebel zakupił także owe drugie Glitajny, w pobliżu Bartoszyc, dokąd przeniosła się rodzina wraz z sześcioletnią córką Johanną. Na miejscu pozostał zarządca. Gdy córka w 1853 r. wydana została za mąż, otrzymała tutejsze Glitajny w posagu i osiadła w nich wraz z mężem – Carlem Friedrichem Ferdinandem Juliusem von Skopnikiem. Skopnikowie pochodzili ze szlachty mazowieckiej, posiadali herb Trąby. Siedzieli na Rybnie i Rozogach, ale majątki te utracili. Posag Johanny Goebel umożliwił im powrót do klasy ziemiańskiej. Po rychłej śmierci obojga rodziców, Glitajny odziedziczył najstarszy syn, Maksymilian Karol Ferdynand Juliusz (ostatnie trzy imiona – po ojcu), po nim zaś – jego syn Maksymilian Karol Ferdynand, urodzony w 1885 r. Według danych z 1913 r., do majątku należał też folwark Góra, co stanowiło łącznie 456 ha. Folwark Kałmy liczony był osobno – jego obszar wynosił 268 ha. Według danych z lat 1922-1932, Glitajny i Góra liczyły 527 ha, zaś Kałmy zostały ograniczone do 105,7 ha. W dwóch pierwszych trzymano łącznie 85 koni, 200 sztuk bydła i 130 świń, w Kałmach jedynie 12 koni i 70 sztuk bydła. Skopnikowie zbudowali w Glitajnach nowy, szykowny pałac, na miejscu starego dworu Oelsenów. Pałac ten zniszczyła wojna. Po wojnie założono tu państwowe gospodarstwo rolne, w którym zamieszkiwało w 1970 r. 341 osób. Istniało tu przedszkole oraz punkt biblioteczny.

Zabytki

• Park dworski

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1999.
2. Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic, przewodniczący komitetu redakcyjnego Andrzej Wakar, Olsztyn 1978.
3. Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 5.03.2014]
4. Dzieje wsi [data dostępu: 5.03.2014]
5. Historia majątku Glitajny [data dostępu: 5.03.2014]

Zobacz też

• Glitajny w gminie Bartoszyce