Karaś (gmina Iława)

Karaś
Zajazd w Karasiu. 1932. Źródło: www.aefl.de.
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Iława
Liczba ludności (2010)	270
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Karaś
Położenie na mapie Polski Karaś
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Karaś (niem. Karrasch) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 270 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Rosiński.

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na wschodnim brzegu jeziora Karaś, 7 km na południowy zachód od Iławy.

W pobliżu wsi znajduje się faunistyczny rezerwat przyrody Jezioro Karaś.

Dzieje miejscowości

Nazwa wsi – Karrasch – po raz pierwszy była wzmiankowana w 1324 roku. W 1737 roku Karaś był wsią kościelną, wymienianą w rachunkach kościelnych parafii iławskiej. W 1741 roku wybudowano pierwszą jednoklasową szkołę z przylegającym do niej mieszkaniem nauczyciela.

W 1866 roku wzniesiono murowany budynek trzyklasowej szkoły, do której uczęszczały również dzieci z Radomka i Szeplerzyzny. W tym czasie mieszkańcy wsi poza rolnictwem trudnili się dodatkowo przewozem drzewa do tartaków w Iławie i Katarzynkach. Wydobywali również lód z jeziora, który sprzedawali wytwórni sera Limburger oraz mleczarni.

W 1910 roku miejscowość składała się z 53 gospodarstw i była zamieszkana przez 240 osób. Do ożywienia gospodarczego wsi i okolic w okresie międzywojennym przyczyniła się budowa szosy łączącej Szeplerzyznę z Iławą. W 1939 roku Karaś był zamieszkany przez 202 osoby.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

• 1817 – 90 osób, 13 domów
• 1831 – 152 osoby, 16 domów
• 1864 – 256 osób, 31 domów
• 1871 – 260 osób, 33 domy
• 1885 – 276 osób, 34 domy
• 1895 – 268 osób, 43 domy
• 1905 – 290 osób, 44 domy
• 1933 – 202 osoby

Zabytki

• cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku (obiekt nieczynny, 0,19 ha) na skraju wsi, przy drodze z Szeplerzyzny do Iławy, własność parafii ewangelickiej

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Plan zagospodarowania przestrzennego gminy Iława 2003: gmina-ilawa.mpzp.org, Uchwała Nr XIII/108/2003 z dnia 3 grudnia 2003 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Strategia rozwoju gminy Iława 2000-2015 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]