Kurki (gmina Działdowo)

Kurki
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Działdowo
Liczba ludności (2010)	391
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kurki
Położenie na mapie Polski Kurki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kurki (niem. Kurkau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 391 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Kolczyński.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, nad rzeką Działdówką, 4 km na południe od Działdowa, na zachód od drogi wojewódzkiej nr 544 Działdowo – Iłowo-Osada – Mława.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa zakonu krzyżackiego. Pierwsza wzmianka na jej temat pochodzi z 1350 roku, zaś w 1383 roku założono tu wieś czynszowa na 60 łanach na prawie chełmińskim; pierwszym sołtysem był niejaki Jan. Za czasów krzyżackich dwa łany ziemi ornej w Kurkach posiadało Działdowo. Uprawiali ją tutejsi chłopi, płacąc za to określony czynsz. W połowie XVI wieku wieś zamieszkiwali wyłącznie Polacy, zaś w następnym stuleciu wśród właścicieli tutejszego majątku byli przedstawiciele polskiej szlachty, Bartkowscy. Kurki należały do parafii ewangelickiej w Działdowie. W 1891 roku założono we wsi mleczarnię.

Szkoła we wsi powstała najprawdopodobniej w pierwszej połowie XVIII wieku; na początku XIX wieku uczęszczało do niej około 30–40 uczniów. Gdy w 1875 roku wybudowano dla niej nowy budynek, obejmowała ona dwie klasy i miała ponad 80 uczniów. Pod koniec XIX wieku tutejszy nauczyciel zwracał uwagę, że z powodu emigracji wielu mieszkańców do Ameryki zmniejsza się liczba dzieci w szkole.

W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś wraz z całą Działdowszczyzną przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku Kurki znalazły się pod okupacją niemiecką.

W połowie lat 50. Kurki przez krótki czas były siedzibą gminy. W tym samym czasie założono we wsi spółdzielnię produkcyjną.

Liczba mieszkańców w następujących latach wynosiła:

• 1857 – 454 osoby
• 1931 – 427 osób

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Działdowie.

Zabytki

• budynek szkoły z 1875 roku, murowany z czerwonej cegły
• dom mieszkalny z około 1900 roku, drewniany
• kuźnia z pierwszej ćwierci XX wieku, murowana z czerwonej cegły i kamienia; na jednym z kamieni ściany bocznej data: 1833
• cmentarz ewangelicki położony za wsią, zaniedbany (w rejestrze jako teren zielony – nieużytki); ostatni pochówek z lat 1943–1945; własność parafii ewangelickiej
• cmentarz ewangelicki w centrum wsi (w rejestrze widnieje jako teren zielony – nieużytki), brak śladów po nagrobkach, ostatni pochówek po II wojnie światowej; własność parafii ewangelickiej

Zobacz też

Kurki (gmina Olsztynek)

Bibliografia

Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.<b/> Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Gminna ewidencja zabytków, [w:] dzialdowo.ug.gov.pl, Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo [12.11.2013]]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
verwaltungsgeschichte.de [12.11.2013]