Literak właściwy

Literak właściwy
Graphis scripta
(L.) Ach.
Literak właściwy
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	Ostropales
Rodzina	literakowate
Rodzaj	literak
Gatunek	literak właściwy
Synonimy

Literak właściwy (Graphis scripta (L.) Ach.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny literakowatych (Graphidaceae), rzędu Ostropales.

Plecha

Plecha literaka właściwego jest skorupiasta, cienka, często prawie wewnętrzna (wrasta całkowicie w podłoże), gładka, jasnoszara, w miejscach zacienionych i bardziej wilgotnych szarozielonkawa, P-, K-. Owocniki - apotecja, szczelinowate, o bardzo zmiennych kształtach, najczęściej długie, kreseczkowate, pogięte, pojedyncze lub rozgałęzione, czarne, często białawo przyprószonych tarczkach.

Rozmieszczenie i ekologia

Gatunek ten występuje na korze drzew liściastych, głównie o gładkiej korze, szczególnie licznie na bukach, grabach i leszczynach, rzadko na korze drzew szpilkowych oraz na murszejącym drewnie. Porost leśny, bardzo rzadko spotykany na drzewach pojedynczo rosnących. Gatunek częsty w całej Polsce, nierzadko rośnie bardzo obficie i pokrywa duże powierzchnie na pniach, zwłaszcza w ich dolnych częściach.

Wartość użytkowa

Gatunek umieszczony na "Czerwonej Liście" jako porost bliski zagrożenia (NT).

Ciekawostki

Polska nazwa rodzaju - "literak" - nawiązuje do oryginalnego kształtu owocników wytwarzanych przez te grzyby, przypominającego hieroglify.

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje pospolicie w lasach liściastych i mieszanych. Preferuje miejsca o wysokiej wilgotności powietrza, takie jak lokalne zagłębienia terenowe, brzegi rzek, itp.

W obrębie kompleksu Graphis scripta w Europie wyróżniono w roku 2011 cztery morfologicznie odrębne gatunki: Graphis betulina, G. macrocarpa, G. pulverulenta i G. scripta. Graphis betulina charakteryzują owocniki o podniesionym brzeżku plechowym, G. macrocarpa ma owocniki otwarte, o brązowej tarczce, G. pulverulenta wyróżniają otwarte, biało-oprószone tarczki owocników, a G. scripta ma owocniki, które pozostają zamknięte (tarczki są niewidoczne). Gatunki te rosną w podobnych siedliskach i mogą występować wspólnie na tym samym drzewie.

Bibliografia

S. Cieśliński, K. Czyżewska, J. Fabiszewski: Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland. W: Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red list of plants and fungi in Poland, Z. Mirek, K. Zarzycki, W. Wojewoda, Z Szeląg (eds.). W. Szafer Inst. of Botany, PASc, Kraków, 71–89, 2006.

W. Fałtynowicz: Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów. Centrum Informacyjne Lasów Państwowych: Warszawa, 2012.

G. Neuwirth, A. Aptroot: Recognition of four morphologically distinct species in the Graphis scripta complex in Europe. Herzogia 24: 207–230, 2011.

Linki zewnętrzne

http://species.wikimedia.org/wiki/Graphis_scripta