Wawrzynek wilczełyko

Wawrzynek wilczełyko
Daphne mezereum
L.
Wawrzynek wilczełyko – pęd z owocami
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	ślazowce
Rodzina	wawrzynkowate
Rodzaj	wawrzynek
Gatunek	wawrzynek wilczełyko
Synonimy

Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum L.) – gatunek rośliny z rodziny wawrzynkowatych (Daphnaceae).

Morfologia

Słabo rozgałęziony krzew. Łodyga od 0,3 do 1 m wysokości, o szarobrązowej korze. Gałązki nagie, liście skrętoległe, całobrzegie, zaostrzone, na krótkim ogonku, spodem sinawe, długości 4-8 cm, gęsto skupione na szczytach gałązek. Opadają na zimę. Kształt liści lancetowaty do klinowatolancetowatego. Po roztarciu nieprzyjemnie pachną.

Kwiaty różowe, rzadko białe, wonne, niepozorne, czterokrotne, obupłciowe, po trzy w bliznach po ubiegłorocznych liściach, o średnicy 1–1,5 cm. Rurka okwiatu jedwabiście owłosiona, długości 5–10 mm. Słupek dwuznamionowy, osiem pręcików. Roślina miododajna, nektar wydzielany jest przez miodniki znajdujące się przy nasadzie słupka. Owoc stanowią soczyste pestkowce, w dojrzałym stanie intensywnie czerwone, o średnicy 8 mm, w skupieniach po trzy, jak wcześniej kwiaty.

Rozmieszczenie i ekologia

Występuje w całej Europie, na zachodzie Syberii, na Ałtaju i Kaukazie, a także w Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym terytorium kraju, ale jest rośliną rzadką.

Kwitnie przed wypuszczeniem liści, na przedwiośniu, od lutego do kwietnia, najczęściej w marcu i na początku kwietnia. Kwiaty zapylane przez owady o długich narządach gębowych. Nasiona rozsiewane przez ptaki (ornitochoria). Występuje w cienistych lasach liściastych i mieszanych oraz zaroślach w całej Polsce (także w lasach regla dolnego i górnego oraz w kosówce). Preferuje gleby świeże i zasadowe, szczególnie wapienie. Rośnie na niżu i w górach.

Wawrzynek wilczełyko występuje w regionie w wielu rezerwatach (m.in. w rezerwacie Zakręt, Dębowo, Dęby Napiwodzkie) oraz parkach krajobrazowych (np. w Górznieńsko-Lidzbarskim Parki Krajobrazowym oraz w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej.

Wartość użytkowa

Cała roślina jest bardzo silnie trująca. Zjedzenie 10–12 dojrzałych owoców może spowodować śmierć dorosłego człowieka, dla dziecka nawet 1 lub 2 owoce mogą być śmiertelne. Owoce i liście zawierają dwa trujące składniki: glikozyd dafninę i mezereinę. Ma słodko-cierpki smak. Pierwszymi objawami zatrucia jest pieczenie i drętwienie ust, puchnięcie warg, krtani i twarzy, ślinotok, chrypka oraz trudności w połykaniu. Potem pojawiają się silne bóle brzucha i głowy, odurzenie, skurcze, wymioty i krwawe biegunki. Śmierć występuje wskutek zatrzymania krążenia (zapaść). Roślina działa szkodliwie również na skórę i błony śluzowe; już sam kontakt z nią, bez doustnego spożycia, może powodować zaczerwienienie i obrzęki oraz pojawienie się pęcherzy na skórze.

Gatunek ten w Polsce podlega ścisłej ochronie.

Roślina ozdobna. Ma ozdobne zarówno kwiaty, jak i owoce. Oprócz formy typowej uprawiane są różne odmiany. Wymaga wapiennej i lekko wilgotnej gleby oraz półcienistego lub cienistego stanowiska. Źle toleruje cięcie i przesadzanie.

Preparaty z kory i owoców stosowane były dawniej w medycynie ludowej w formie okładów w przypadku podrażnienia skóry.

Ciekawostki

Wawrzynek wilczełyko jest jedną z roślin kwitnących jako pierwsze wczesną wiosną.

Zobacz też

pl.wikipedia.org, wawrzynek wilczełyko [21.04.2014]

Bibliografia

Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.