Franciszek Kuhschmalz

Franciszek Kuhschmalz
bp Franciszek Kuhschmalz Źródło: Poczet biskupów warmińskich, red. Stanisław Achremczyk, Olsztyn 2008, 510 ss.
Data i miejsce urodzenia	około 1380 r. Reszel
Data i miejsce śmierci	10 czerwca 1457 r. Wrocław
Miejsce spoczynku	Wrocław
Zawód	duchowny katolicki, biskup

Franciszek Kuhschmalz (ur. około 1380 r., zm. 10 czerwca 1457 r.) – duchowny katolicki, w latach 1424-1457 biskup warmiński.

Życiorys

Urodził się około 1380 r. w Reszlu. Według Tomasza Tretera jego ojcem był reszelski kowal-odlewnik naczyń.

Szkoła i wykształcenie

Edukację rozpoczął w Reszlu, a po uzyskaniu święceń kapłańskich udał się w 1409 r. na uniwersytet w Lipsku. W 1410 r. uzyskał stopień bakałarza na wydziale atrium. Naukę kontynuował od 1412 r. na wydziale prawa Uniwersytetu Karola w Pradze, gdzie w 1414 r. uzyskał tytuł doktora prawa kościelnego.

Praca

W 1410 r. uczestniczył w poselstwie krzyżackim na sobór w Konstancji, gdzie negocjował traktat pokojowy z Polską. Wielki mistrz zakonu krzyżackiego Michael Küchmeister von Sternberg uczynił go swym sekretarzem i radcą prawnym. W 1419 r. wraz z nowym biskupem warmińskim Janem Abezierem przyjechał na Warmię. W 1419 r. wszedł do kapituły dorpackiej, a w styczniu 1420 r. do kapituły fromborskiej. 8 kwietnia 1424 r. został przez papieża zatwierdzony na stanowisku biskupa warmińskiego. Konsekracja bp. Kuhschmalza odbyła się w Lidzbarku Warmińskim.

Działalność

W 1425 r. zwołał zjazd stanów warmińskich w celu uchwalenia podatku na poprawę monety pruskiej. W porozumieniu z mistrzem zakonu krzyżackiego w 1427 r. wydał najstarszą znaną ustawę krajową dla Warmii, która liczyła 21 punktów dotyczących spraw obyczajowych, handlowych i gospodarczych.

Zakładał na Warmii tzw. banki pobożne, wspierające ubogich i potrzebujących. Po panującej na Warmii w 1430 r. zarazie koni i bydła zakupił konie i bydło - w Szwecji 600 sztuk, na Mazowszu 900 - z sąsiednich krajów i obdarował nimi najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących.

W czasie swoich rządów był wiernym sojusznikiem zakonu krzyżackiego. Mimo tego nie zgodził się na obsadzenie dwóch prałatur warmińskich przez osoby wskazane przez wielkiego mistrza zakonu.

14 marca 1440 r. w Kwidzynie powstał Związek Pruski, organizacja szlachty i miast, którego celem była walka z bezprawiem i fiskalizmem krzyżackim. Wielki mistrz Ludwik von Erlichshausen postanowił doprowadzić do delegalizacji Związku. Bp Franciszek przewodził w 1446 r. wystąpieniu biskupów pruskich przeciwko Związkowi. Wyruszył z misją do cesarza Fryderyka III Habsburga, gdzie wystąpił w roli głównego oskarżyciela Związku Pruskiego. Ostatecznie 5 grudnia 1453 r. cesarz wydał wyrok rozwiązujący konfederację i zapowiadający represje w wypadku dalszego oporu związkowców. 4 lutego 1454 r. stany wypowiedziały posłuszeństwo wielkiemu mistrzowi. Wysłano delegację od króla Polski Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o wcielenie ziem pruskich do Korony Polskiej. W efekcie 25 lutego 1454 r. stany warmińskie wypowiedziały na sejmiku w Lidzbarku Warmińskim posłuszeństwo sprzyjającemu krzyżakom biskupowi Franciszkowi. Zamek lidzbarski został przejęty przez związkowców. Kuhschmalz schronił się na zamku w Malborku. 6 marca 1454 r. król Kazimierz Jagiellończyk wystawił dokument wcielający ziemie pruskie do Królestwa Polskiego. W 1454 r. wybuchła wojna Korony Polskiej z zakonem, nazwana później trzynastoletnią (1454-1466).

W 1455 r. bp Franciszek Kuhschmalz opuścił Warmię i udał się na emigrację na Śląsk, gdzie wspomagał w posłudze duszpasterskiej biskupa wrocławskiego Piotra Nowaka. 10 czerwca 1457 r. zmarł we Wrocławiu i został pochowany w tamtejszej katedrze.

Bibliografia

Prof. dr hab. Andrzej Staniszewski, Ksiądz Arcybiskup Senior dr Edmund Michał Piszcz, Olsztyn 2014. Poczet biskupów warmińskich, pod red. prof. Stanisława Achremczyka, Olsztyn 2008.
olsztyn.gosc.pl [15.11.2014]