Pełnik europejski

Pełnik europejski
Trollius europaeus
L.
Pełnik europejski. Pokrój. Autor: Algirdas. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	pełnik
Gatunek	Pełnik europejski
Synonimy

Pełnik europejski (Trollius europaeus L.) – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae).

Morfologia

Roślina o wzniesionej łodydze wysokości 10-50 cm. Łodyga nie rozgałęzia się i jest lekko łukowato wygięta. Liście są dłoniasto podzielone, wcięte głęboko, aż do nasady (dłoniastosieczne). Składają się z 3-5 blaszek (5 blaszek mają tylko liście odziomkowe). Każda z blaszek jest nieco wcięta lub ząbkowana. Liście wyrastają naprzemianlegle na łodydze. Dolne liście osadzone są na długich ogonkach, środkowe na krótszych, a najwyższe są siedzące. Na każdej łodydze występuje najczęściej 2-3 dużych (2,5-5 cm średnicy) kwiatów dojrzewających stopniowo.

Kwiat jest kulisty i pełny, stąd nazwa rośliny. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Osadzone spiralnie płatki zaginają się do środka i dachówkowato zachodzą na siebie, chroniąc wnętrze kwiatu. Zewnętrzne płatki są duże i barwne, wewnętrzne są węższe i przechodzą stopniowo w miodniki z nektarem. Środek kwiatu wypełniają liczne pręciki i słupki. Roślina kwitnie od maja do czerwca. Owoce zebrane są w wielomieszek, poszczególne mieszki są wielonasienne. Każdy z mieszków ma stwardniały kolec (zdrewniała szyjka słupka). Kuliste, czarne nasiona dojrzewają pod koniec sierpnia.

Rozmieszczenie i ekologia

Pełnik europejski występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem jej południowo-zachodnich krańców (na południu tylko w górach) oraz w zachodniej Syberii. W Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu.

W województwie warmińsko-mazurskim na stanowiskach naturalnych gatunek ten występuje w Mazurskim i Brodnickim Parkach Krajobrazowych.

Siedlisko tej rośliny stanowią łąki bagienne lub górskie, torfowiska, bagienne lasy, brzegi potoków, ziołorośla. W górach Europy występuje do wysokości 3000 m n.p.m., w Polsce jego zasięg pionowy nie został dokładnie zbadany.

Wartość użytkowa

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Dawniej była masowo wykopywana do przydomowych ogródków i zrywana na bukiety, co znacznie przyczyniło się do zmniejszenia jej liczebności. Część stanowisk chroniona jest w parkach narodowych i rezerwatach przyrody.

Roślina ozdobna, występuje w wielu odmianach. Nadaje się do uprawy na rabatach (w miejscach nasłonecznionych) lub na kwiat cięty.

Pełnik europejski jest rośliną trującą.

Ciekawostki

Kwiaty pełnika zapylane są przez chrząszcze, błonkówki i muchówki, które przeciskają się pomiędzy płatkami, by dostać się do znajdujących się w środku miodników i pylników, przy okazji zapylając kwiat. Kwiaty wydzielają przyjemny, słaby zapach. Szybko przekwitają, ale na ich miejsce stopniowo zakwitają następne i okres kwitnienia wydłuża się. W czasie deszczu płatki kwiatów ciasno się stulają, chroniąc w ten sposób znajdujące się wewnątrz organy rozrodcze: pręciki i słupki. Przy trwającej przez dłuższy czas niepogodzie nasiona powstają w wyniku samozapylenia.

Bibliografia

Pełnik europejski pl.wikipedia.org, pełnik europejski [23.06.2014]
pl.wikipedia.org, lista gatunków roślin objętych ścisłą ochroną w Polsce [23.06.2014]