Ramienica zwyczajna

Ramienica zwyczajna
Chara rudis
Braun, Leonh.
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	Charophyta
Klasa	ramienice właściwe
Rząd	ramienicowce
Rodzina	ramienicowate
Rodzaj	ramienica
Gatunek	ramienica zwyczajna
Synonimy

Ramienica zwyczajna (Chara rudis Braun, Leonh.) – gatunek rośliny należący do rodziny ramienicowatych (Charophyceae), rzędu ramienicowców (Charales).

Morfologia

Ramienica zwyczajna jest rośliną wieloletnią, dużą (0,5–0,8 m) o słabo rozgałęzionej szaro-zielonej do ciemnozielonej plesze, grubej nibyłodydze (1–2 mm średnicy, nawet w przypadku młodych form) i nibyliściach oraz długich międzywęźlach (do 10 cm długości). Nibyłodyga w przekroju owalna, ze względu na kształt okorowania wyglądająca na skręconą. Cała roślina jest najczęściej bardzo krucha, silnie inkrustowana węglanem wapnia, przez co jest sztywna. Okorowanie podwójne, zróżnicowane, rzędy okorowania spiralnie owijające się wokół nibyłodygi. Rzędy boczne przewyższają rzędy główne, przez co stanowią widoczne gołym okiem bruzdy, z których wyrastają kolce. Nibyliście dość długie (do 7 cm) i stosunkowo cienkie (0,5 mm średnicy), 4–6–członowe od 7–11 (najczęściej 8) w okółku, wygięte na zewnątrz, rzadko dłuższe od międzywęźli. Ostatni człon nieokorowany, zbudowany z jednej lub dwóch komórek, zwykle bardzo wyraźny (czasem grubszy od członów okorowanych) i zaostrzony. Nibylistki na stronie zewnętrznej nibyliścia bardzo słabo rozwinięte (brodawkowate), na wewnętrznej dobrze rozwinięte, tępo zakończone, przeważnie krótsze od lęgni, zwykle po trzy. Kolce stojące w bruzdach, wyrastające najczęściej pojedynczo lub po 2–3, o zmiennej długości – wałeczkowate, a czasem prawie igiełkowate. W dolnych międzywęźlach słabiej wykształcone i rzadziej rozmieszczone. Przylistki ułożone w dwurzędowych okółkach, mało zróżnicowane (w górnym okółku zwykle nieco większe niż w dolnym), zwykle wałeczkowate, rzadko brodawkowate. Kształtem i długością przypominają kolce i mimo że bardziej od nich spiczaste, to nie są igiełkowate. Roślina jednopienna.
Plemnie i lęgnie pojedynczo w 3–4 węzłach nibyliści. Plemnie (0,4 mm średnicy) pomarańczowe, ponad dwukrotnie mniejsze od lęgni. Lęgnie żółtozielone, do 1,2 mm długości. Koronka duża (0,2 mm wysokości i 0,3 mm szerokości), lekko rozchylona, o gładkich krawędziach. Oospory ciemnobrązowe do czarnych. Oospory mogą zimować na roślinach i pozostawać na nich w kolejnym sezonie wegetacyjnym, podczas gdy nowe powstają od maja do sierpnia i dojrzewają od lipca
W wodach płytkich występują zwykle mniejsze formy (do 20 cm), o krótkich międzywęźlach i nibyliściach, których grubość wówczas niemal dorównuje nibyłodydze. Kolor plechy takich form zwykle zielono-pomarańczowy.

Rozmieszczenie i ekologia

Ramienica zwyczajna występuje w środkowej i północnej części Europy. W Polsce jest to gatunek rozpowszechniony, lecz stosunkowo rzadko spotykany. Na Warmii i Mazurach ramienica zwyczajna odnotowana została w obszarze Natura 2000 Jezioro Karaś.
Jest to gatunek słodkowodny, choć spotykany też w wodach słonawych. Występuje głównie w dużych jeziorach o niezbyt wysokiej trofii (w jeziorach mezotroficznych i słabo eutroficznych, zwłaszcza o dużej zawartości wapnia), a także w mniejszych zbiornikach, jak stawy, rowy czy cieki wolno płynące. Zwykle występuje w wodach płytkich litoralu (najczęściej do 2 m głębokości, choć sięga 9 m), preferując podłoże muliste. Często tworzy zespół roślinny Charetum rudis w postaci zwartej, rozległej łąki ramienicowej. Ma to miejsce głównie w alkalicznych jeziorach dużych i głębokich, na podłożu mineralnym lub zamulonym, ewentualnie organicznym, ale zmineralizowanym.

Wartość użytkowa

Ramienica znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski jako gatunek narażony (kategoria zagrożenia V). Podlega w Polsce ochronie gatunkowej od 2014 r. Obecność jej zbiorowiska w zbiorniku jest podstawą do objęcia go ochroną w systemie Natura 2000 jako siedliska przyrodniczego 3140 (twardowodne oligo– i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea).

Ciekawostki

Ramienica zwyczajna może być mylona z ramienicą szczecinowatą (Chara hispida), z Chara intermedia i czasem z ramienicą kruchą (Chara fragilis).

Zobacz też

Ramienica krucha, pl.wikipedia.org [10.12.2014]
jezioro.com.pl [10.12.2014]
isap.sejm.gov.pl [10.12.2014]

Bibliografia

Pełechaty M., Pukacz A., Klucz do oznaczania gatunków ramienic (Characeae) w rzekach i jeziorach. Warszawa 2008, s. 46–47.
Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.