Łajsy (gmina Pieniężno)
Łajsy | |
| |
Państwo | Polska |
Województwo | warmińsko-mazurskie |
Powiat | braniewski |
Gmina | Pieniężno |
Liczba ludności (2010) | 227 |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} |
Łajsy (niem. Layss) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Pieniężno. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 227 mieszkańców. W skład sołectwa wchodzą wsie Łajsy i Pajtuny. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Jan Wołoszyn[1].
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-zachodniej części Wzniesień Górowskich, 2 km na północny wschód od Pieniężna; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 510 na odcinku Pieniężno - Lelkowo.
Dzieje miejscowości
Wieś została założona na starym pruskim polu osadnicznym zwanym Lays. Przywilej lokacyjny otrzymała 5 maja 1304 roku; obejmowała wówczas 65 łanów, z których cztery przyznano kościołowi, a osiem sołtysowi. Wkrótce potem założono we wsi karczmę oraz młyn. Wieś znacznie ucierpiała podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej; odłogiem leżała tu wówczas prawie połowa ziemi (24 spośród 50 łanów). Ponowne zasiedlenie przebiegało bardzo powoli. W połowie XVII wieku na 59 łanach gospodarowało 15 chłopów i dwóch sołtysów, zaś karczma była własnością burgrabiego pieniężnieńskiego. W 1783 roku była to wieś królewska. Kościół w Łajsach wybudowano w XIV wieku. Aż do XVIII wieku działała przy nim szkoła parafialna.
Przed wybuchem II wojny światowej większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa i leśnictwa, 60 osób pracowało w przemyśle i rzemiośle, a 36 - w handlu i komunikacji.
Liczba mieszkańców i gospodarstw
1783 - 37 gospodarstw rolne
1820 - 270 osób, 34 gospodarstwa rolne
1857 - 401 osób
1905 - 478 osób
1933 - 576 osób
1939 - 500 osób, 125 gospodarstw domowych
Zabytki
- Częściowo zachowany średniowieczny układ ruralistyczny
- Kościół pw. św. Mikołaja z XIV wieku, przebudowany w XVIII wieku, neogotycki
- Cmentarz przykościelny
Bibliografia
- Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Gminna ewidencja zabytków w: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Pieniężno, załącznik nr 1 [data dostępu: 12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
Przypisy
Zobacz też