Bartężek: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Dzieje miejscowości)
 
(Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
  
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
  |nazwa                = Pole-obowiązkowe 
+
  |nazwa                = Bartężek
 
  |herb wsi              =
 
  |herb wsi              =
 
  |flaga wsi            =
 
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        = Pole-obowiązkowe 
+
  |dopełniacz wsi        = Bartężka
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          =  
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś niesołecka
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś niesołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 30: Linia 29:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Bartężek''' (niem. ''Gut Bärting'')– wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg.
+
''' Bartężek''' (niem. ''Gut Bärting'')– wieś niesołecka w Polsce położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]], w [[Morąg (gmina miejsko-wiejska)|gminie Morąg]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Wieś liczy 124 mieszkańców.
 
+
<br/><br/>
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
 
 
<br/>
 
  
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
== Położenie ==
Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich na Pojezierzu Iławskim w zachodniej części
+
Miejscowość położona na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]] na [[Pojezierze Iławskie|Pojezierzu Iławskim]] w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Na północny zachód od wsi zlokalizowane jest wzniesienie [[Lisianka]] (niem. ''Fuchsen Berg'') o wysokości 107 m n.p.m..
województwa warmińsko-mazurskiego. Na północny zachód od wsi zlokalizowane jest wzniesienie Lisianka (niem. ''Fuchsen Berg''), o wysokości 107 m n.p.m..
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
== Dzieje miejscowości ==
Nazwa wsi ma staropruskie pochodzenie iprawdopodobnie wywodzi się od nazwy pobliskiego jeziora (Bartężek). Okolice tego jeziora były zamieszkane już we wczesnym średniowieczu, na co potwierdzają odkryte  pozostałości po grodzisku obronnym na Zamkowym Ostrowie.
+
Nazwa wsi ma staropruskie pochodzenie i prawdopodobnie wywodzi się od nazwy pobliskiego jeziora [[Jezioro Bartężek|Bartężek]]. Okolice tego jeziora były zamieszkane już we wczesnym średniowieczu, co potwierdzają pozostałości po grodzisku obronnym na Zamkowym Ostrowie. Wieś została lokowana 25 maja 1340 roku na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] przez komtura dzierzgońskiego [[Aleksander von Kornre|Aleksandra von Kornre]]. Osadnicy otrzymali 15 lat [[Wolnizna|wolnizny]]. Po wojnie trzynastoletniej wieś została przejęta przez dowódcę wojsk zaciężnych o nazwisku Schöneich, któremu Krzyżacy byli winni zaległy żołd. Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w te okolice w roku 1466. W 1557 roku doszło  do odnowienia lokacji wsi na [[Prawo magdeburskie|prawie magdeburskim]].  
Wieś została lokowana dnia 25 maja 1340 roku na prawie chełmińskim, przez komtura dzierzgońskiego, Aleksandra von Kornre. Niejaki Klaus z Kęt otrzymał  40 włók ziemi, położonych na wschód od Jeziora Bartężek. Osadnicy otrzymali 15 lat wolnizny. Zasadźca zobowiązany był do jednej służby w lekkiej zbroi we wszystkich wyprawach wojennych oraz do posługi przy budowie nowych zamków i burzeniu starych. Dodatkowo zobowiązany był do płacenia rocznej daniny: 1 korca pszenicy i  żyta od pługa i po korcu pszenicy od radła.
+
W drugiej połowie XVII wieku właścicielem wsi był [[Albert Fryderyk Schöneich]], królewski szambelan i pułkownik polski. w 1682 r. sprzedał on dobra w Bartężku, [[Wilamowo (gmina Małdyty)|Wilamowie]] i [[Ględy|Ględach]]. Nowymi właścicielami wspomnianych majątków stała się [[Rodzina Köhne-Jasko|rodzina Köhne-Jaskich]], właścicieli [[Jaśkowo|Jaśkowa]].
Po wojnie trzynastoletniej wieś została przejęta wraz z dworem przez dowódcę wojsk zaciężnych o nazwisku Schöneich, któremu Krzyżacy byli winni zaległy żołd. Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w okolice właśnie po zakończeniu wojny trzynastoletniej w roku 1466. Jednak wzmożona fala przybyszy z Mazowsza dostrzegalna była dopiero w kolejnych stuleciach.
+
Według spisu z roku 1782 w Bartężku był folwark i wieś szlachecka składająca się z 26 domów. W roku 1817 wieś należała do rodu [[Rodzina Finck von Finckenstein|von Finckenstein]] i liczyła 46 domów zamieszkanych przez 153 osoby. Około roku 1900  we wsi działała gorzelnia, mleczarnia, przetwórnia torfu na opał i ściółkę oraz owczarnia.
W 1557 roku doszło  do odnowienia lokacji wsi, na prawie magdeburskim. Wśród właścicieli miejscowości w późniejszym okresie figuruje Albert Fryderyk Schöneich, królewski szambelan i pułkownik polski. Sprzedał on dobra w Bartężku, Wilamowie i Ględach w 1682 roku. Nowymi właścicielami wspomnianych majątków stała się rodzina Köhne-Jaskich, właścicieli Jaśkowa. Nie znamy liczby ofiar epidemii dżumy, z lat 1709-1711, ale dane z lat 80. XVIII stulecia wskazują, że Bartężek nie został raczej opuszczony, a skutki epidemii nie załamały wsi pod względem gospodarczym.Według spisu z roku 1782 w Bartężku był folwark i wieś szlachecka składająca się z 26 domów. W roku 1817 wieś należała do rodu von Finckensteinów i liczyła 46 domów zamieszkanych przez 153 osoby. Około roku 1900  we wsi działała gorzelnia, mleczarnia, przetwórnia torfu na opał i ściółkę oraz owczarnia.
+
W 1939 wieś z przysiółkami i folwarkiem liczyła 58 gospodarstw domowych zamieszkanych przez 275 osób. 243 osoby utrzymywały się z pracy w rolnictwie i leśnictwie, 8 osób było zatrudnionych  w przemyśle lub rzemiośle, dwie w handlu.  
W 1939 wieś z przysiółkami i folwarkiem liczyła 58 gospodarstw domowych zamieszkanych przez 275 osób. 243 spośród nich utrzymywało się z pracy w rolnictwie i leśnictwie, 8 osób było zatrudnionych  w przemyśle lub rzemiośle, dwóch w handlu. Trzy gospodarstwa rolne miały powierzchnię w przedziale 0,5–5 ha, jedno o areale w klasie 5–10 ha, dwa o powierzchni 10–20 ha i jedno o powierzchni ponad 100 ha.
 
Szkoła we wsi istniała już w XVIII wieki. Do zakończenia II wojny światowej była to szkoła jednoklasowa.
 
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
== Bibliografia ==
#''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
+
''Morąg. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.<br/>
#Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu:]
+
[http://www.stat.gov.pl/ Bank Danych Lokalnych GUS] [05.06.2014]
 
 
{{Przypisy}}
 
 
 
 
 
<br/>
 
 
 
== Zobacz też ==
 
 
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]]
+
[[Kategoria: Powiat ostródzki]]
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 01:40, 28 wrz 2013 (CEST)
+
[[Kategoria: Morąg (gmina miejsko-wiejska)]]
 +
[[Kategoria: Wsie niesołeckie]]
 +
[[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 20:17, 11 sty 2015

Bartężek

Rodzaj miejscowości wieś niesołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ostródzki
Gmina Morąg
Liczba ludności (2010) 124
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 14-300, 14-331
Tablice rejestracyjne NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Bartężek
Bartężek
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Bartężek
Bartężek
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Bartężek (niem. Gut Bärting)– wieś niesołecka w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Morąg. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Wieś liczy 124 mieszkańców.

Położenie

Miejscowość położona na Mazurach Zachodnich na Pojezierzu Iławskim w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Na północny zachód od wsi zlokalizowane jest wzniesienie Lisianka (niem. Fuchsen Berg) o wysokości 107 m n.p.m..

Dzieje miejscowości

Nazwa wsi ma staropruskie pochodzenie i prawdopodobnie wywodzi się od nazwy pobliskiego jeziora Bartężek. Okolice tego jeziora były zamieszkane już we wczesnym średniowieczu, co potwierdzają pozostałości po grodzisku obronnym na Zamkowym Ostrowie. Wieś została lokowana 25 maja 1340 roku na prawie chełmińskim przez komtura dzierzgońskiego Aleksandra von Kornre. Osadnicy otrzymali 15 lat wolnizny. Po wojnie trzynastoletniej wieś została przejęta przez dowódcę wojsk zaciężnych o nazwisku Schöneich, któremu Krzyżacy byli winni zaległy żołd. Pierwsi polscy osadnicy zaczęli przybywać w te okolice w roku 1466. W 1557 roku doszło do odnowienia lokacji wsi na prawie magdeburskim. W drugiej połowie XVII wieku właścicielem wsi był Albert Fryderyk Schöneich, królewski szambelan i pułkownik polski. w 1682 r. sprzedał on dobra w Bartężku, Wilamowie i Ględach. Nowymi właścicielami wspomnianych majątków stała się rodzina Köhne-Jaskich, właścicieli Jaśkowa. Według spisu z roku 1782 w Bartężku był folwark i wieś szlachecka składająca się z 26 domów. W roku 1817 wieś należała do rodu von Finckenstein i liczyła 46 domów zamieszkanych przez 153 osoby. Około roku 1900 we wsi działała gorzelnia, mleczarnia, przetwórnia torfu na opał i ściółkę oraz owczarnia. W 1939 wieś z przysiółkami i folwarkiem liczyła 58 gospodarstw domowych zamieszkanych przez 275 osób. 243 osoby utrzymywały się z pracy w rolnictwie i leśnictwie, 8 osób było zatrudnionych w przemyśle lub rzemiośle, dwie w handlu.

Bibliografia

Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1973.
Bank Danych Lokalnych GUS [05.06.2014]