Chmielewo

Chmielewo
Chmielewo
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	piski
Gmina	Orzysz
Liczba ludności (2010)	97 (łącznie Chmielewo i Nowa Wieś)
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	12-250
Tablice rejestracyjne	NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Chmielewo
Położenie na mapie Polski Chmielewo
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Chmielewo (niem. Chmielewen, od 1938 r. Talau) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Orzysz. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Charakterystyka fizjograficzna

Wieś położona jest w południowo – wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego. Miejscowość leży w odległości ok. 3 km na północ od jezior Tuchlin i Śniardwy, w odległości około 15 km od Orzysza. Na południe od wsi przepływa strumyk Chmielewka, dopływ Jeziora Tuchlin.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1494 roku na prawie chełmińskim na 44 łanach. Sołtysem został Mikołaj Skuropadło, który otrzymał cztery łany oraz zezwolenie na polowanie oraz na połów ryb w jeziorze Tuchlin – jednak tylko na własne potrzeby i jedynie latem i zimą. Wieś występowała początkowo jako Camelosen, Chmelewen, później Chmielewen. W 1517 roku istniała tu karczma, potwierdzona również w późniejszych dokumentach z XVI wieku. W 1539 i 1564 roku wieś w dalszym ciągu liczyła 44 łany. Chmielewo wchodziło w skład ewangelickiej parafii w Okartowie (1568). Wieś ucierpiała podczas najazdu Tatarów jesienią 1656 roku, m.in. w jasyr wziętych zostało 19 mieszkańców, w tym osiem kobiet. W podzięce za uratowanie życia pozostałym mieszkańcom sołtys Chmielewa – wraz sołtysami z Dziubieli i Tuchlina – ufundował w 1656 i 1659 roku dwa cynowe świeczniki ołtarzowe z inskrypcją w języku polskim: „Te liche darowane do kościoła okortowskiego” .

Szkoła we wsi powstała w roku 1737. W 1935 roku zatrudniony był w niej jeden nauczyciel, zaś naukę pobierało 57 uczniów. W drugiej połowie XIX wieku w pobliżu wsi powstał niewielki majątek Małe Chmielewo, po którym pozostał jedynie zniszczony cmentarz rodzinny.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Brudnicki .

Liczba mieszkańców

1864 – 238 osób

1867 – 259 osób

1933 – 309 osób

1939 – 269 osób

Zabytki:

• Kilka przykładów budownictwa murowanego z pierwszej ćwierci XX wieku: budynki mieszkalne oraz szkoła
• Dawny cmentarz ewangelicki, założony w połowie XIX wieku, większa część zdewastowana; znajduje się tu grób jednego żołnierza armii niemieckiej poległego 10 grudnia 1914 roku
• Dawny cmentarz rodzinny z połowy XIX wieku, przy drodze między Chmielewem a Tuchlinem; bardzo zdewastowany, zagrożony całkowitym zatarciem

Bibliografia:

1. Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
2. Białuński Grzegorz, Osadnictwo regionu Wielkich Jezior Mazurskich od XIV do początku XVIII wieku – starostwo leckie (giżyckie) i ryńskie, Olsztyn 1996.
3. Hippel Rudolf von, Przegląd statystycznych i innych uwarunkowań powiatu Johannisburg na podstawie przeprowadzonego spisu powszechnego w dniu 3 grudnia 1867 r. wg zestawienia starosty von Hippela w roku 1868, Znad Pisy, nr 19-20, 2010-2011, s. 83-157.
4. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
5. Pawlicki Ryszard Wojciech, Cmentarze i mogiły wojenne z okresu pierwszej wojny światowej na obszarze byłego powiatu piskiego, Znad Pisy, nr 4, 1996, s. 49-69.
6. Pisz. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1970.
7. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, Warszawa 1880 http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_I/588 [data dostępu: 9.09.2013]
8. Worobiec Antoni, Worobiec Krzysztof A., Z dziejów szkolnictwa na Ziemi Piskiej, Znad Pisy, nr 13/14, 2004/2005, s. 73-90.
9. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
10. Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/johannisburg.html [data dostępu: 9.09.2013]
11. Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 9.09.2013]
12. Gminna Ewidencja Zabytków http://www.orzysz.pl/index.php?k=631 [data dostępu: 9.09.2013]

Przypisy